Niebezpieczne praktyki i szkody związane z lekami stanowią 50 proc. wszystkich możliwych do uniknięcia szkód w opiece medycznej na całym świecie. Światowa Organizacja Zdrowia oszacowała koszty związane z błędami w stosowaniu leków na świecie na 41,4 mld euro rocznie, nie licząc utraconych zarobków i produktywności personelu medycznego.
Leki mogą powodować poważne szkody, jeżeli są niewłaściwie przechowywane, przepisywane, wydawane, podawane lub jeśli są niewystarczająco monitorowane. W Unii Europejskiej, która liczy 447 milionów mieszkańców, błędy w stosowaniu leków odpowiadają za 163 tys. zgonów rocznie. To właśnie w tym kontekście kwestia bezpieczeństwa leków została wybrana jako temat przewodni Światowego Dnia Bezpieczeństwa Pacjenta w 2022 roku, z hasłem: „Leki bez szkody”, który obchodzony jest 17 września. To jeden z globalnych dni zdrowia publicznego, ustanowiony w 2019 r. przez WHO. Organizacja wzywa zainteresowane strony do nadania priorytetu i podjęcia wczesnych działań w kluczowych obszarach związanych ze znacznymi szkodami dla pacjentów wynikającymi z niebezpiecznych praktyk lekowych.
Badanie przeprowadzone na zlecenie ECAMET (European Collaborative Action on Medication Errors and Traceability) wykazało niski poziom wdrożenia systemów monitorowania leków w europejskich szpitalach, przy czym dowody kliniczne wskazują, że jest to najskuteczniejszy sposób minimalizacji błędów w stosowaniu leków nawet na poziomie 58 proc. Farmaceuci jako najważniejsze w ograniczeniu błędów wskazali: elektroniczne recepty, nadzór nad błędami w stosowaniu leków i systemy podawania leków oparte na kodach kreskowych. Ponadto zidentyfikowali oni, że finansowanie, zasoby ludzkie i brak wyszkolonego personelu są głównymi przeszkodami we wdrażaniu tych usprawnień. Priorytetem sojuszu ECAMET są działania mające na celu ograniczenie błędów związanych z lekami apeluje, o wdrożenie pilnych działań, które obejmują:
- Uwzględnienie bezpieczeństwa leków w Strategii Farmaceutycznej dla Europy, w ogólnym prawodawstwie farmaceutycznym UE oraz w Europejskim Planie Pokonania Raka poprzez systemy monitorowania leków w placówce opieki zdrowotnej w celu zminimalizowania błędów w stosowaniu leków;
- Nadanie priorytetu strategicznym inwestycjom w systemy identyfikacji leków w programie EU4Health w celu zminimalizowania błędów w stosowaniu leków;
- Wspieranie opracowywania i wdrażania wytycznych ECDC (European Centre for Disease Prevention and Control) oraz kluczowych wskaźników dotyczących błędów w stosowaniu leków w placówkach opieki zdrowotnej w UE;
- Ułatwianie systematycznej wymiany najlepszych praktyk między podmiotami świadczącymi opiekę zdrowotną zarówno na poziomie europejskim, jak i krajowym w celu ograniczenia błędów w stosowaniu leków w placówkach opieki zdrowotnej.
W Polsce w 2021 roku została zawiązana Koalicja na rzecz Bezpieczeństwa Szpitali. Głównym jej celem jest zwiększanie bezpieczeństwa pracowników ochrony zdrowia w miejscu pracy, m.in. poprzez promowanie i zachęcanie szpitali do korzystania z bezpiecznego sprzętu medycznego. Głównym projektem koalicji jest program Deklaracji „Bezpieczny szpital to bezpieczny pacjent”, do którego przyłączają się polskie placówki medyczne, przestrzegające zaleceń zawartych w Deklaracji. W poprzednim roku do Koalicji dołączyło ponad 40 instytucji(szpitali, powiatowych stacji sanitarno-epidemiologicznych, centrów zdrowia, ośrodków rehabilitacyjnych), w tym roku liczba zgłoszeń na ten moment wynosi 90. Na początku lipca ruszyła pierwsza w Polsce certyfikacja bezpieczeństwa i jakości szpitali.
Patronat nad projektem objęły: Narodowy Fundusz Zdrowia, Rzecznik Praw Pacjenta, Naczelna Izba Pielęgniarek i Położnych, Polska Federacja Szpitali, Naczelna Izba Lekarska, Polskie Stowarzyszenie Pielęgniarek Epidemiologicznych, Polskie Towarzystwo Pielęgniarek Anestezjologicznych i Intensywnej Opieki, Polskie Towarzystwo Epidemiologów i Lekarzy Chorób Zakaźnych, Polski Klub Dostępu Naczyniowego, Stowarzyszenie Higieny Lecznictwa, Ogólnopolskie Stowarzyszenie Szpitali Prywatnych, Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne, Naczelna Izba Aptekarska, Europejskie Stowarzyszenie Czyste Leczenie oraz Towarzystwo Chirurgów Polskich.
Do głównych priorytetów działań koalicji należy rozwiązanie kwestii związanych z bezpieczeństwem pacjentów i personelu medycznego, jak również podniesienie świadomości na temat wysokich kosztów, jakie społeczeństwo ponosi w związku z błędami w stosowaniu leków i niebezpiecznymi praktykami. Rada Ekspertów Koalicji przede wszystkim wskazywała na konieczność utworzenia centralnego rejestru zdarzeń niepożądanych, co w jej mniemaniu stanowi podstawę systemu zarządzania jakością i bezpieczeństwem. Pozyskane w ramach rejestru dane pozwolą na monitorowanie, analizowanie i w razie potrzeby wprowadzanie działań naprawczych. Kwestia ta została wzięta pod uwagę podczas prac nad projektem ustawy o jakości w opiece zdrowotnej i bezpieczeństwie pacjenta.
