Raport „Pacjent w polskim systemie ochrony zdrowia – 2024”, oparty na opinii 57 polskich organizacji pacjenckich, zbiera spostrzeżenia dotyczące stanu polskiego systemu ochrony zdrowia. W zdecydowanej większości oceniany jest on przez pacjentów jako przeciętny, przy czym istnieje też znaczący odsetek ocen negatywnych. Z tego powodu organizacje pacjenckie wskazują na konieczność dokonania zmian.
Organizacje pacjentów zostały poproszone przez Instytut Praw Pacjenta i Edukacji Zdrowotnej o ocenę aktualnego systemu zdrowia oraz o wytypowanie istotnych obszarów, które według nich wymagają wprowadzenia ważnych zmian, nowych rozwiązań czy podjęcia pilnych decyzji. „Według zebranych opinii najbardziej palącymi problemami do rozwiązania są kolejki do świadczeń zdrowotnych, braki kadrowe w placówkach oraz nierówności w dostępie do opieki zdrowotnej. Wymienione zostały również wyzwania związane z dostępem do opieki specjalistycznej oraz problem finansowania, w tym kwestie refundacji leków. Wiele organizacji zwróciło uwagę na brak dostępu do nowoczesnych terapii. Także dostęp do technologii medycznych oceniany jest jako przeciętny lub słaby” – komentuje Igor Grzesiak, wiceprezes Instytutu Praw Pacjenta i Edukacji Zdrowotnej. Oprócz tego organizacje pacjentów zwracają uwagę na pilną potrzebę edukacji zdrowotnej. Za najważniejszy obszar wymagający odpowiedniej opieki zdrowotnej uznają zdrowie psychiczne dzieci i młodzieży.
Zdecydowana większość organizacji pacjenckich ocenia system zdrowia jako przeciętny. Aż 53 proc. uważa, że również dostęp do technologii medycznych w Polsce jest przeciętny. Dostęp do technologii medycznych jako słaby uznało 6 proc. organizacji. Żadna organizacja nie oceniła jako bardzo dobry dostępu do technologii medycznych. 37 proc. objętych badaniem ocenia jako przeciętne wdrażanie innowacji w systemie ochrony zdrowia, a 18 proc. jako słabe. Żadna organizacja nie odpowiedziała, że wdrażania innowacji w polskim systemie ochrony zdrowia odbywa się w bardzo dobry sposób.
Ponad 65 proc. organizacji ocenia funkcjonowanie systemu ochrony zdrowia w Polsce jako przeciętne. 13 proc. jest zdania, że system ochrony zdrowia w Polsce jest poniżej przeciętnej, a 11 proc. – powyżej przeciętnej. Słabą notę wystawiło polskiemu systemowi ochrony zdrowia 10 proc. uczestników badania. Tylko 1 proc. uznał, że funkcjonuje on bardzo dobrze.
Dostęp do wyrobów medycznych w Polsce jako przeciętny oceniło 43 proc. objętych badaniem organizacji. 22 proc. uważa, że jest on powyżej przeciętnej, 10 proc. wskazuje na słaby dostęp, a 5 proc. na bardzo dobry.
Jeśli chodzi o dostęp do diagnostyki, to 37 proc. organizacji oceniło go jako przeciętny. Tylko 3 proc. ankietowanych uznało, że jest on bardzo dobry. Ogólna ocena dostępu do diagnostyki pokrywa się z oceną dostępu do diagnostyki w obszarze terapeutycznym, w którym działania prowadzą organizacje pacjenckie z tym, że żadna z nich nie oceniła dostępu do diagnostyki w obszarze terapeutycznym działalności organizacji jako bardzo dobry.
W sposób przeciętny ocenia dostęp do specjalistycznej opieki medycznej 44 proc. organizacji, 20 proc. jako słaby, powyżej przeciętnej 10 proc. Najwięcej organizacji zgłosiło dodatkowe uwagi w obszarze dostępu do opieki specjalistycznej – 44 proc. Wśród najczęściej wymienianych znalazły się związane z utrudnionym dostępem do leczenia specjalistycznego oraz rehabilitacji, a także związane z podnoszeniem wiedzy specjalistów na temat wybranych chorób i postępowania diagnostyczno-terapeutycznego.
Największe wyzwania
Kolejki do świadczeń zdrowotnych stanowią w ocenie organizacji pacjentów największe wyzwanie dla obecnego systemu ochrony zdrowia. Wskazało je aż 66 proc. objętych badaniem organizacji. 49 proc. wymieniło braki kadrowe jako jeden ze znaczących problemów systemu opieki zdrowotnej. Blisko połowa objętych badaniem, czyli 48 proc., jako wyzwanie wskazała nierówności w dostępie do opieki zdrowotnej, a 42 proc. wskazało na wyzwania związane z dostępem do specjalistycznej opieki. Refundacja produktów leczniczych jest wyzwaniem w ocenie 29 proc. organizacji, a refundacja wyrobów medycznych – 13 proc.
Najpilniejsze zadania do realizacji dla nowego gabinetu Ministerstwa Zdrowia:
- Edukacja zdrowotna, w tym wprowadzenie przedmiotu o zdrowiu w szkołach – 54 proc. głosów
- Konieczność wprowadzenia modeli opieki kompleksowej do systemu ochrony zdrowia – 53 proc. głosów
- Zwiększenie dostępu do innowacji i nowoczesnych technologii medycznych – 49 proc. głosów.
- Konieczność objęcia działań związanych z wprowadzeniem długofalowej strategii dla zdrowia publicznego – 46 proc. głosów
- Zwiększenie roli podstawowej opieki zdrowotnej (POZ) oraz opieki koordynowanej – 42 proc. głosów
- Podjęcie działań związanych z nadaniem większego priorytetu zdrowiu w polityce rządu – 41 proc. głosów
Z kolei w ujęciu problemów zdrowotnych 84 proc. objętych badaniem wymieniło zdrowie psychiczne dzieci i młodzieży jako najpilniejsze zadanie do realizacji dla nowego gabinetu MZ. 44 proc. wskazało profilaktykę chorób sercowo-naczyniowych. Trzecie najczęściej wymieniane zadanie to walka ze smogiem – 32 proc. organizacji jest takiego zdania. Wiele organizacji podało własne propozycje innych zadań do realizacji, wśród których najczęściej wymieniano te związane z chorobami onkologicznymi, chorobami rzadkimi i zdrowiem psychicznym. Wymieniano także zadania do realizacji związane z funkcjonowaniem i strukturą Ministerstwa Zdrowia, w tym koniecznością podjęcia stałej współpracy z organizacjami pacjenckimi.
Potrzeby pacjentów
Organizacje pacjenckie zidentyfikowały 103 potrzeby pacjentów. Przede wszystkim są to niezbędne zmiany systemowe w ochronie zdrowia – aż 41 proc. wymienionych potrzeb dotyczyło tego zagadnienia. 29 proc. zgłoszonych potrzeb dotyczyło opieki specjalistycznej, edukacji zdrowotnej 15 proc. Tylko 6 proc. potrzeb stanowiły te związane z produktami leczniczymi, wyrobami medycznymi, a 4 proc. z diagnostyką medyczną. Zmiany systemowe są dominującą potrzebą w ocenie organizacji pacjenckich. Następnie opieka specjalistyczna, edukacja zdrowotna i diagnostyka oraz pro dukty lecznicze.
W zakresie edukacji respondenci wskazywali najczęściej na działania związane z informowaniem pacjentów o funkcjonowaniu systemu ochrony zdrowia, w tym postępowaniu diagnostyczno-terapeutycznym oraz edukacji zdrowotnej w obszarach terapeutycznych. Edukacja jako potrzeba była także wymieniana w kontekście kadr medycznych z zakresu wybranych chorób, ale także wzrostu kompetencji miękkich – głównie komunikacyjnych. Potrzeby wskazane przez respondentów w zakresie diagnostyki medycznej dotyczyły najczęściej skrócenia czasu oczekiwania na świadczenia oraz wprowadzenie programów wczesnej diagnostyki medycznej.
Wnioski z raportu
„Jednym z głównych wniosków płynących z raportu jest potrzeba kompleksowej reformy systemu, uwzględniającej zarówno poprawę dostępu do świadczeń zdrowotnych, jak i zapewnienie lepszych warunków pracy dla personelu medycznego. Kluczową rolę w procesie reformy odgrywać będzie współpraca z organizacjami pacjenckimi, które posiadają bezcenną wiedzę na temat potrzeb i oczekiwań pacjentów. Wobec wyzwań stojących przed polskim systemem ochrony zdrowia, konieczne jest podejmowanie skutecznych działań, które mają na celu poprawę jakości i dostępności świadczeń medycznych dla wszystkich obywateli. Dopiero w ten sposób będziemy mogli mówić o prawdziwej poprawie sytuacji zdrowotnej społeczeństwa” – podsumowuje Igor Grzesiak.
Edukacja zdrowotna jest najpilniejszym wyzwaniem do realizacji dla nowej obsady Ministerstwa Zdrowia w ocenie ponad połowy respondentów. Podobnie wprowadzenie modeli opieki kompleksowej oraz zwiększenie dostępu do innowacji i nowoczesnych technologii medycznych. Zdrowie psychiczne dzieci i młodzieży jest najpilniejszym zadaniem do realizacji dla nowych władz resortu zdrowia z perspektywy problemów zdrowotnych w ocenie większości respondentów. Równie istotnym zadaniem jest profilaktyka chorób sercowo-naczyniowych, a także walka ze smogiem. Wiele organizacji wskazało własne propozycje zadań do realizacji, wśród których najczęściej wymieniano te związane z chorobami onkologicznymi, chorobami rzadkimi i zdrowiem psychicznym. Pilnymi zadaniami są także te związane z funkcjonowaniem i strukturą Ministerstwa Zdrowia, w tym koniecznością podjęcia stałej współpracy z organizacjami pacjenckimi.