Zmiany zasad działania RDTL, które nastąpiły wraz z powołaniem do życia Funduszu Medycznego, usprawniły proces ubiegania się pacjentów o ratunkowe leczenie. Jednak w kontroli NIK stwierdzono nieprawidłowości w działaniach instytucji, które są zaangażowane w RDTL, w tym m.in. Ministerstwa Zdrowia oraz NFZ. Między innymi NIK wskazał, że niezgodne z prawem jest refundowanie przez NFZ tylko kosztów podanych pacjentom dawek, przez co szpitale ponoszą koszty niewykorzystanych leków.
Najwyższa Izba Kontroli opublikowała raport dotyczący działania Ratunkowego Dostępu do Technologii Lekowych. Zdaniem inspektorów NIK, zmiany prawne w listopadzie 2022 roku poprawiły dostęp pacjentów do ratunkowego leczenia. Tym niemniej, zarzucili Ministerstwu Zdrowia, że nie dokonało analizy ani ewaluacji funkcjonowania nowych zasad. Resort nie posiada nawet tak podstawowej informacji, jaką jest liczba wniosków w sprawie RDTL czy liczba wydanych negatywnych decyzji. Z tego powodu nie jest w stanie ocenić, w jakim stopniu potrzeby pacjentów są zaspokajane dzięki procedurze RDTL.
NIK ocenił również, że “Minister Zdrowia, jako dysponent środków Funduszu Medycznego, nierzetelne sporządzał i zawierał umowy, na mocy których Narodowy Fundusz Zdrowia otrzymywał środki na refundację kosztów leków w ramach RDTL. Umowę na 2020 r. zawarto 30 grudnia 2020 r., co w praktyce uniemożliwiało jej realizację. Z kolei w umowie na 2021 r. Minister ograniczył możliwość sfinansowania leków do tych, które zostały podane w okresie 1 stycznia – 31 grudnia 2021 r. Uniemożliwiło to NFZ refundację z Funduszu Medycznego kosztów leków podanych w 2020 r., które szpitale sprawozdały do NFZ w roku następnym.”
Kontrolerzy NIK opisali także nieprawidłowości w działaniu Narodowego Funduszu Zdrowia, który już po wprowadzeniu wżycie nowych przepisów wydał ze środków własnych 14,6 mln zł na refundację leków w ramach RDTL – chociaż powinien ją sfinansować Fundusz Medyczny.
Najpoważniejszy zarzut pod adresem NFZ dotyczy refundowania kosztów dawek leków podanych pacjentom, a nie kosztów zakupu leków udokumentowanych fakturami, co było niezgodne z ustawa o świadczeniach zdrowotnych i spowodowało że szpitale ponosiły koszty niewykorzystanych dawek leków. Skrytykowano także zbyt długi proces weryfikacji świadczeń, który wydłużał czas oczekiwania na refundację kosztów przez szpitale nawet do ponad roku.
W roku na rok wzrasta liczba pacjentów, którzy otrzymali refundację leków w procedurze RDTL:
- 2018 – 184 osoby
- 2019 – 681 osób
- 2020 – 1531 osób
- 2021 – 2115 osób
- 2022 – od stycznia do kwietnia 1460 osób.
Przed zmianą zasada działani RDTL, w latach 2017-2020 resort zdrowia otrzymał łącznie 7096 wniosków dotyczących 3809 pacjentów, a decyzji pozytywnych wydano 6147 (87 proc.). Na 97 odwołań od decyzji negatywnych w 39 przypadkach zostały one zmienione na pozytywne dla pacjenta. NIK zwrócił uwagę na opóźnienia w działaniach MZ – tylko 28,8 proc. decyzji Ministra Zdrowia zapadło w ustawowym terminie 14 dni. Wskazał także, że “Minister nie skorygował z urzędu decyzji zawierających zgodę na sfinansowanie kosztów leków w ramach RDTL, w których jako maksymalną kwotę, jaka może być przeznaczona na ten cel podał kwoty netto. Zmieniał decyzje tylko dla tych świadczeniodawców, którzy o to wystąpili.”
Natomiast po wejściu w życie ustawy o Funduszu Medycznym, “Minister nie wprowadził skutecznych mechanizmów pozwalających na ocenę funkcjonowania nowych regulacji i ich ewentualną ewaluację. W szczególności nie ujednolicił sposobu procedowania przez konsultantów krajowych lub wojewódzkich w ochronie zdrowia wniosków o zastosowanie leku w ramach RDTL. Nie wydał również zaleceń lub wytycznych, w tym dotyczących raportowania o wykonanych czynnościach dotyczących RDTL. W konsekwencji nie dysponował danymi pozwalającymi na ustalenie m.in. przyczyn niskiego wykorzystania środków na RDTL.”
NIK zwrócił uwagę, że wydano jedynie część pieniędzy zaplanowanych na finansowanie RDTL – w okresie 26.11.2020 – 31.05.2022 plan Funduszu Medycznego zakładał wydanie 404 mln zł, a wydano jedynie 36,7 proc (148 mln zł). Wykryto także błędy w opracowaniu “czarnej listy”, czyli leków których nie można finansować w ramach RDTL. Część wykazów opublikowano po dniu wejścia ich w życie, przez co niektóre szpitale nie otrzymały refundacji kosztów zakupionych leków. W jednym z wykazów znalazły się leki, które nie powinny się na nich znaleźć, ponieważ ich wskazania “nie znajdowały zastosowania w leczeniu w ramach RDTL”.
Narodowemu Funduszowi Zdrowia wytknięto, że “dopiero 5 stycznia 2021 r., czyli ponad miesiąc od wejścia w życie ustawy o FM określił szczegółowe warunki rozliczania świadczeń w ramach RDTL. Wytyczne dotyczące realizacji świadczenia z zakresu RDTL zostały przekazane przez Prezesa NFZ do OW NFZ dopiero 20 stycznia 2021 r. i podlegały licznym modyfikacjom”.
Najwyższa Izba Kontroli w swoich wnioskach i zaleceniach podkreśliła m.in.:
- Ministerstwo Zdrowia powinno prowadzić analizy RDTL i oceniać stopień zaspokojenia potrzeb pacjentów
- Należy rzetelnie opracowywać wykazy leków nie podlegających refundacji w ramach RDTL
- Koszty zakupów leków powinny być w całości ponoszone przez Fundusz Medyczny, a nie tylko w zakresie wykorzystanych dawek – NFZ powinien opracować odpowiedni system takich rozliczeń
- Należy usprawnić proces weryfikowania dokumentacji w NFZ, aby skrócić czas oczekiwania na refundację w ramach RDTL.
