Katalog praw pacjentów wymaga rozszerzenia oraz dopracowania terminologii. Potrzebne jest także zwiększenie obiektywizmu w procesie wyboru Rzecznika Praw Pacjenta – rekomendują to autorzy kolejnego opracowania z cyklu „Polskie Zdrowie 2.0” PAN, apelując ponadto o wprowadzenie systemu no fault. W analizie zwrócono również uwagę na konieczność utrzymania równowagi pomiędzy bezpieczeństwem danych pacjentów a możliwością ich wykorzystywania w badaniach medycznych.
Zespół Polskiej Akademii Nauk w ramach inicjatywy „Polskie Zdrowie 2.0”opublikował kolejne opracowanie na temat koniecznych zmian w systemie zdrowia publicznego. Tym razem eksperci przedstawili cztery kierunki interwencji w zakresie praw pacjenta.
Katalog praw pacjenta bazuje na ustawie z 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta i zdaniem ekspertów PAN wymaga ponownego opracowania terminów (np. opiekun faktyczny) oraz wprowadzenie nowego pojęcia „zastępczej reprezentacji pacjenta”. Autorzy opracowania rekomendują również wprowadzenie szczególnych uregulowań dla grup, które są wskazane przez Konstytucję RP jako wymagające dodatkowych gwarancji prawnych w zakresie ochrony praw podmiotowych (dzieci; kobiety w trakcie ciąży, podczas porodu oraz połogu; osoby starsze). Najwięcej problemów przysparza w tym obszarze zdrowie reprodukcyjne, zwłaszcza temat aborcji. Kolejną kwestią dotyczącą praw pacjenta, która wymaga uregulowania, jest zgoda lub sprzeciw osoby nieprzytomnej, wyrażone pro futuro lub możliwości ustanowienia zastępczej reprezentacji pacjenta. Wskazane jest także rozszerzenie pojęcia podmiotu udzielającego świadczeń zdrowotnych o placówki pomocy społecznej, apteki, gabinety psychologa i psychoterapeuty.
Eksperci sugerują zmianę trybu powoływania Rzecznika Praw Pacjenta na bardziej obiektywny, uniezależniony od władzy wykonawczej. Rekomendują, aby RPP wyłaniał wybierał sejm, za zgodą senatu, na wniosek marszałka senatu, grupy co najmniej 35 posłów lub co najmniej 15 senatorów. Potrzebne jest – ich zdaniem – opracowanie spójnego i skutecznego systemu pozasądowego no fault, mającego na celu rekompensowanie doznanych przez pacjentów szkód. W modelu tym zamiast skupienia na orzekaniu o winie personelu, będzie nacisk na wysokiej jakości monitoring zgłaszanych zdarzeń niepożądanych i szybką reakcję na nie, aby poprawić bezpieczeństwo pacjentów. Autorzy podkreślają także konieczność wdrożenia modelu ubezpieczeniowo-gwarancyjnego przy rekompensatach szkód powstałych podczas udzielania świadczeń medycznych. Pieniądze na ten cel pochodziłyby ze środków publicznych.
Eksperci PAN proponują również poprawę w zakresie bezpieczeństwa danych osobowych, ponieważ różnie interpretowane zasady służące ochronie prywatności utrudniają wykorzystywanie danych w badaniach niezbędnych w rozwoju medycyny. Aby pogodzić sprzeczne wymagania, sugerują dokonanie przeglądu obowiązujących aktów prawnych i dostosowanie ich zapisów do standardów rozporządzenia o zarządzaniu danymi medycznymi.