Parlament Europejski zatwierdził w połowie lipca rekomendacje dotyczące postępowania w sytuacji wystąpienia epidemii w przyszłości. Powstały one na bazie doświadczeń i błędów popełnionych podczas pandemii COVID-19. Zgodnie z nimi, konieczne jest opracowanie ogólnoeuropejskich procedur przed pojawieniem się kolejnych kryzysów zdrowotnych o tak dużym zasięgu. Kraje Unii Europejskiej muszą nastawić się na większą współpracę między sobą, a równocześnie na zmniejszenie uzależnienia od państw trzecich.
Parlament Europejski zatwierdził plan działania na wypadek przyszłych kryzysów zdrowotnych, opracowany na podstawie doświadczeń z pandemii COVID-19. Plan jest efektem prac Komisji Specjalnej ds. Pandemii COVID-19 (COVI), powołanej w marcu 2022 roku. Zalecenia dotyczą nie tylko polityki zdrowotnej, ale także szerszego kontekstu związanego z gałęziami gospodarki i życia społecznego, dotkniętymi przez pandemię. Rekomendacje poprzedzone zostały przyznaniem, że Unia nie była wystarczająco przygotowana do sytuacji kryzysowej, jaką była pandemia.
Państwa UE mogą się przygotować do kryzysów poprzez wzmocnienie systemów opieki medycznej, zwiększenie dostępności świadczeń oraz nacisk na promocję zdrowia. Wymaga to zwiększenie wydatków na opiekę zdrowotną oraz integrację sfery zdrowotnej ze społeczną. Największą rolę w tworzeniu systemów opieki zdrowotnej odpornych na kryzysy odgrywają środki finansowe oraz zasoby ludzkie. Dlatego ważne są inwestycje w kadry oraz infrastrukturę. Państwa członkowskie powinny podjąć działania na rzecz poprawy warunków pracy w tym sektorze oraz promowania zawodów medycznych, tak aby zmniejszyć ryzyko zapaści systemu z powodu niedoboru pracowników. Należy dążyć do usprawnień w zakresie mobilności personelu medycznego pomiędzy państwami, aby w razie kryzysu wspierać słabiej radzące sobie z nim obszary UE. W nadzwyczajnej sytuacji dostępność pracowników powinna być monitorowana na szczeblu europejskim. W celu zwiększenia dostępności pomocy medycznej, zagwarantowania jej ciągłości oraz unikania przepełnienia szpitali, konieczne jest wzmocnienie roli podstawowej opieki zdrowotnej. Istotne jest także stworzenie wytycznych unijnych dotyczących opieki nad pacjentami w sytuacji przejściowego zawieszenia niektórych świadczeń, gdy nie ma możliwości skorzystania z wykorzystaniem telemedycyny. W celu oceny i podniesienia odporności systemów opieki zdrowotnej, państwa członkowskie powinny wprowadzić testy warunków skrajnych w oparciu o materiały sfinansowane przez EU4Health we współpracy z OECD.
W kwestii epidemiologii podkreślane jest podejście „Jedno zdrowie”, wskazujące na powiązanie zdrowia ludzi, zwierząt i stanu środowiska. Z uwagi na możliwość coraz częstszego przenikania organizmów chorobotwórczych powinno stać się ono priorytetowe. Wskazane jest zwiększenie środków przeznaczonych na badania naukowe dotyczące powiązań międzygatunkowych w epidemiologii oraz opracowanie odpowiednich przepisów dotyczących chorób odzwierzęcych. Ważne jest gromadzenie i udostępnianie danych między państwami oraz system wczesnego ostrzegania przed zagrożeniami zdrowotnymi. Potrzebne jest podejmowanie działań na rzecz dalszej transformacji cyfrowej systemu opieki zdrowotnej oraz równolegle zwiększanie bezpieczeństwa danych gromadzonych w sieci. Nie jest to możliwe bez zwiększenia finansowania innowacji.
Za konieczne uznano zmniejszenie zależności państw UE od partnerów handlowych z krajów trzecich w zakresie API i kluczowych leków. Należy dążyć do uatrakcyjnienia europejskich krajów jako miejsca do inwestowania w zakłady produkcyjne, a także wspierać relokacje przedsiębiorstw wyprowadzonych poza UE. Należy utrzymać dodatkowe zdolności produkcyjne leków, szczepionek etc., które w razie potrzeby byłyby szybko uruchamiane. Równocześnie powinno się opracować strategię gromadzenia zapasów środków medycznych, która pozwoli uniknąć chwilowych braków i równocześnie zapobiec marnotrawstwu. W tym celu konieczne jest ustanowienie europejskiej rezerwy interwencyjnej podstawowych leków o wysokim ryzyku niedoborów. W sytuacji braków, warto ponadto rozważyć wspólne zamówienia dla państw UE.
Decyzje EMA zatwierdzające produkty medyczne i szczepionki, w przypadku wystąpienia sytuacji kryzysowej, powinny być automatycznie przyjmowane w państwach członkowskich. Warunkowe dopuszczenia do obrotu produktów o dużym znaczeniu terapeutycznym powinny zostać utrzymane. Należy także zapewnić narzędzia prawne i finansowe dla HERA, tak aby był możliwy transfer technologii w przypadku transgranicznych zagrożeń zdrowotnych. Parlament Europejski powinien mieć możliwość monitorowania tych działań. Należy także ograniczyć nakładanie się kompetencji ECDC i HERA w zakresie nadzoru pandemicznego.
Spójna polityka zdrowotna w całej UE pozwala uniknąć groźnej dezinformacji. Dlatego priorytetem jest opracowanie strategii zapobiegania dezinformacji, opartej na prawie do informacji i wolności wypowiedzi, niezależnym dziennikarstwie, obiektywnych danych oraz przejrzystości procesu podejmowania strategicznych decyzji. Zaufanie do szczepień ochronnych można budować tylko poprzez rzetelne informowanie społeczeństwa o działaniach niepożądanych.
Decyzje podejmowanie w obliczu kryzysu muszą być przekazywane społeczeństwu razem ze zrozumiałą informacją na temat badań naukowych, na których są one oparte. Dostosowane się obywateli do zaleceń jest możliwe tylko wówczas, gdy droga rekomendowania jest przejrzysta i pokazana w sposób zrozumiały dla osoby bez wiedzy z danej dziedziny. Ograniczenia praw podstawowych – to ostateczne rozwiązanie, które musi być ograniczone w czasie do niezbędnego minimum. Również kontrole na granicach powinny być wprowadzane tylko krótkotrwale i po wyczerpaniu innych sposobów ograniczania zagrożenia epidemiologicznego. W razie wystąpienia ponownego zagrożenia epidemiologicznego na taką skalę, każde wprowadzane ograniczenia w życiu społecznym muszą być poprzedzone analizą dotyczącą możliwych skutków ubocznych wprowadzonych blokad np. zwiększenia zagrożenia dla ofiar przemocy domowej czy rosnącej zapadalności na choroby psychiczne. Tego typu środki powinny być zawsze rozwiązaniem ostatecznym. Na terenie państw członkowskich należy zagwarantować w razie wystąpienia sytuacji kryzysowej, bezpieczeństwo i godność osobom, które z jakiegoś powodu nie mogą o nie zadbać same, np. pensjonariuszom domów opieki. Osoby pozostające w placówkach opiekuńczych powinny w okresie zagrożenia epidemiologicznego pozostawać w miarę możliwości aktywne oraz mieć zagwarantowany kontakt z bliskimi. Należy również opracować metody minimalizacji szkód dla grup szczególnie narażonych na negatywne skutki izolacji np. dzieci, przy czym zawsze trzeba dążyć do pozostawienia otwartych placówek oświatowych.