Zgodnie z zapowiedziami Ursuli von der Leyen, Komisja Europejska buduje Europejską Unię Zdrowotną. 16 września uruchomiono Europejski Urząd ds. Gotowości i Reagowania na Stany Zagrożenia Zdrowia (HERA). Nowy urząd ma zapobiegać stanom zagrożenia zdrowia, wykrywać je i odpowiadać za szybkie reagowanie. Jednocześnie wzmacniane są Europejskie Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorób oraz Europejska Agencja Leków.
Jak tłumaczy dr Andrzej Ryś, dyrektor ds. systemów opieki zdrowotnej, produktów medycznych i innowacji w Dyrekcji Generalnej ds. Zdrowia i Bezpieczeństwa Żywności KE, kryzys związany z pandemią spowodował, że Komisja wyszła z propozycjami zmian. Przedstawiono je po raz pierwszy 11 listopada 2020 roku. Pandemia pokazała wiele problemów dotyczących zbierania informacji i monitorowania systemu ochrony zdrowia w krajach unijnych. Brakowało wspólnych standardów zbierania i analizowania oraz przedstawiania danych dotyczących ochrony zdrowia. W większości krajów UE nie było wcześniej np. dostępu do informacji o obłożeniu łóżek szpitalnych w czasie rzeczywistym. Obowiązywały różne interpretacje sposobów działania i różne standardy komunikacji. Także naukowcy nie byli przygotowani do działania w trybie kryzysowym.
„Kwestie te próbujemy regulować między innymi poprzez zmianę mandatu ECDC. Przekazujemy także nowe kompetencje do EMA, aby reagowała w sytuacji np. braku leków” – mówi Andrzej Ryś. W ramach pakietu dotyczącego Unii Zdrowotnej, Komisja przedstawiła wnioski mające na celu wzmocnienie mandatów Europejskiego Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorób (ECDC) oraz Europejskiej Agencji Leków (EMA).
Kolejnym krokiem w budowaniu Europejskiej Unii zdrowia jest powołanie we wrześniu 2021 Europejskiego Urzędu ds. Gotowości i Reagowania na Stany Zagrożenia Zdrowia (HERA). Urząd będzie przewidywać zagrożenia i potencjalne kryzysy zdrowotne dzięki gromadzeniu informacji i tworzeniu niezbędnych zdolności reagowania. Gdy wystąpi stan zagrożenia, HERA zapewni opracowanie, produkcję i dystrybucję leków, szczepionek i innych medycznych środków przeciwdziałania – takich jak rękawice i maski – których często brakowało w pierwszej fazie reakcji na pandemię koronawirusa.
HERA ma być filarem Europejskiej Unii Zdrowotnej i wypełnić lukę w unijnym systemie reagowania i gotowości w stanach zagrożenia zdrowia. Będzie ściśle współpracować z innymi unijnymi i krajowymi agencjami ds. zdrowia, przemysłem i partnerami międzynarodowymi w celu poprawy gotowości UE na stany zagrożenia zdrowia. Urząd ma gromadzić informacje, opracować modele prognozowania ognisk choroby oraz – najpóźniej na początku 2022 r. – określić i rozpocząć działania w odniesieniu do największych zagrożeń.
HERA będzie również wspierać badania i innowacje na rzecz opracowywania nowych medycznych środków przeciwdziałania, w tym za pośrednictwem ogólnounijnych sieci badań klinicznych i platform szybkiej wymiany danych. Urząd zajmie się wyzwaniami rynkowymi, nawiąże ścisły dialog z przemysłem, określi długoterminową strategię dotyczącą zdolności produkcyjnych i ukierunkowanych inwestycji oraz zajmie się problemem wąskich gardeł w łańcuchu dostaw medycznych środków przeciwdziałania.
W przypadku ogłoszenia stanu zagrożenia zdrowia publicznego na poziomie UE HERA może szybko przejść w tryb operacji nadzwyczajnych, w tym szybkie podejmowanie decyzji i uruchamianie środków nadzwyczajnych, pod sprawowanym na wysokim szczeblu kierownictwem Rady ds. Kryzysów Zdrowotnych. Urząd ten uruchomi finansowanie nadzwyczajne i mechanizmy monitorowania, nowego ukierunkowanego rozwoju, zamówień i zakupu medycznych środków przeciwdziałania oraz surowców.
Uruchomiona zostanie wówczas sieć stale gotowych rezerw produkcyjnych w zakresie wytwarzania szczepionek i leków. Komisja Europejska przeprowadzi inwentaryzację zakładów produkcyjnych, surowców, materiałów zużywalnych, wyposażenia i infrastruktury w celu uzyskania jasnego obrazu zdolności UE. W latach 2022-2027 HERA będzie dysponować budżetem w wysokości 6 mld euro.
Stella Kyriakides, europejska komisarz do spraw zdrowia i bezpieczeństwa żywności, wyjaśnia – „HERA jest kluczowym elementem silnej Europejskiej Unii Zdrowotnej. Dzięki HERA będziemy mogli przewidywać zagrożenia poprzez analizę sytuacji i koordynować nasze działania, aby reagować w odpowiednim momencie poprzez opracowywanie, zamawianie i dystrybucję – na poziomie UE – medycznych środków przeciwdziałania o krytycznym znaczeniu. Jest to unikalna struktura bezpieczeństwa zdrowotnego umożliwiająca nam działanie z wyprzedzeniem. Bezpieczeństwo zdrowotne staje się w UE zbiorowym wyzwaniem. Po blisko dwóch latach niszczycielskiej pandemii HERA jest symbolem zmiany nastawienia w stosunku do polityki zdrowotnej, którą to zmianę wszyscy powinniśmy poprzeć – bo gdy działamy wspólnie, jesteśmy silniejsi i możemy naprawdę coś zmienić dla bezpieczeństwa zdrowotnego naszych obywateli”.
