W przypadku młodzieży, pandemia i związane z nią ograniczenia w codziennym życiu, okazały się szczególnie groźne dla zdrowia psychicznego. W tym czasie wzmocniły się już istniejące nierówności w obszarze zdrowia psychicznego, oraz zaostrzył problem z dostępem do profesjonalnej pomocy.
Pandemia COVID-19 i wprowadzane związane z nią ograniczenia w codziennym życiu szczególnie negatywnie wpłynęły na dzieci, młodzież i młode osoby dorosłe. Mimo, że infekcja nie była zazwyczaj groźna dla tej grupy wiekowej, to sytuacja z nią związana pozostawiła ślad przede wszystkim na psychice najmłodszych obywateli UE. Rozwój psychiczny i społeczny został zaburzony, a czynniki ochronne miały ograniczony wpływ na ten proces. Pierwszy rozdział raportu OECD i Komisji Europejskiej „Health at a Glance. Europe 2022” w całości został poświęcony zdrowiu osób do 29. roku życia.
W większości krajów UE ponad dwukrotnie wzrosła liczba młodych osób z objawami depresji. Młodzi ludzie częściej oceniali swoją kondycję psychiczną jako gorszą niż osoby ze starszych grup wiekowych. W 2019 roku odsetek ludzi w wieku 15-24 lat zgłaszających objawy depresji był niższy niż średnia dla populacji. Od marca 2020 roku widoczne jest odwrócenie tej sytuacji. Niepokoi przy tym wzrost częstości zgłaszanych myśli samobójczych, choć na razie nic nie wskazuje na wzrost liczby samobójstw osób młodych. Również przypadki zaburzeń lękowych były częstsze niż przed pandemią.
Obraz kondycji psychicznej dzieci i młodzieży zmieniał się w zależności od fazy pandemii i dotkliwości wprowadzonych ograniczeń w życiu codziennym. Stanowił on niejako równoległą falę do zachorowań na COVID-19 i siły odpowiedzi ,zwłaszcza w postaci zminimalizowania przejawów życia społecznego, co oznacza, że szczyt zachorowań był tożsamy z nasileniem zaburzeń psychicznych wśród młodych ludzi. Na nawrót lub zaostrzenie objawów skarżyły się również osoby, które leczenie psychiatryczne rozpoczęły przed pandemią. Mimo, że trend ten był widoczny w całej Unii Europejskiej, to jednak siła zjawiska zależała od tego czy na danym obszarze wprowadzono obostrzenia dotykające bezpośrednio dzieci i młodzież. Na przykład: w państwach, gdzie placówki oświatowe były najkrócej zamknięte i dość szybko wrócono do zajęć stacjonarnych, wzrost przypadków zaburzeń psychicznych u osób uczących się nie był tak duży (albo nawet wcale nie wystąpił w przypadku dwóch państw: Islandii i Szwecji), jak w przypadku krajów, w których lockdown spowodował długotrwałą zdalną edukację.
Pandemia wzmocniła nierówności w zdrowiu psychicznym. Osoby uboższe oraz młodzi ludzie zagrożeni wykluczeniem (ze względu na orientację seksualną, pochodzenie etniczne, status imigranta) byli narażenie na zwiększone ryzyko wystąpienia problemów ze zdrowie psychicznym w trakcie pandemii. Pogłębiły się nierówności w zakresie kondycji psychicznej ze względy na płeć. Młode kobiety częściej miały objawy zaburzeń depresyjnych czy lękowych niż młodzi mężczyźni.
Ze zdrowiem psychicznym jest ściśle związane zdrowie fizyczne, stąd niepokojące jest pogorszenie nawyków żywieniowych i zmniejszenie aktywności fizycznej dzieci i młodzieży. Ruch i właściwa dieta stanowią ochronę dla psychiki . W większości państw aktywność fizyczna dzieci spadła poniżej wcześniejszego, już za niskiego poziomu (szczególnie wśród młodych ludzi mieszkających w zabudowie miejskiej). Zamknięcie szkół a wraz z nimi stołówek szkolnych, odbiło się szczególnie mocno na zaspakajaniu potrzeb żywnościowych uczniów z biedniejszych rodzin. Z kolei osoby w wieku 15-28 lat o niskich dochodach zgłaszały większe niż wcześniej trudności finansowe związane z zakupem jedzenia. Dla porównania: w Polsce rok przed pandemią 8 proc. osób z tej grupy wiekowej nie miało wystarczająco dużo pieniędzy, aby zakupić jedzenie, natomiast w roku 2020/2021 – już 13 proc.
Prawie co drugi młody obywatel UE miał w trakcie pandemii niezaspokojone potrzeby w zakresie opieki psychiatrycznej. Zakłócony został zarówno dostęp do leczenia, jak też programy promocji zdrowia psychicznego. Było to najmocniej widoczne w 2020 roku. Natomiast w 2021 roku w całej Europie odnotowano wzrost liczby konsultacji w poradniach zdrowia psychicznego dla dzieci i młodzieży. Mimo to nadal dwa razy więcej osób z tej grupy wiekowej w porównaniu do populacji osób dorosłych, zgłasza niezaspokojone potrzeby dotyczące diagnostyki i leczenia zaburzeń psychicznych.
Szerzej o raporcie “Health at a glance 2022”.
