Odpowiedzią na kryzys wywołany pandemią COVID-19 było rozpowszechnienie zdalnych konsultacji lekarskich i szybkie wdrożenie szczepień ochronnych. Na podstawie sukcesów i porażek lat 2020-2022 można tworzyć strategie zaradcze na wypadek kolejnych wstrząsów w sektorze opieki zdrowotnej. Jednym z prognozowanych problemów są wzrastające koszty opieki długoterminowej. Autorzy raportu OECD zwracają uwagę, że w tym obszarze potrzebne są już dziś konkretne działania na poziomie UE i poszczególnych państw członkowskich.
W raporcie „Health at a Glance. Europe 2022” omówiony został temat odporności systemów opieki zdrowotnej na sytuacje kryzysowe. Na odporność systemu składają się działania mające na celu uniknięcie sytuacji zagrażających ich funkcjonowaniu, odpowiedź na zagrożenia, a także reintegrację systemu po ustaniu wpływu negatywnych czynników. Dane zebrane na temat działalności placówek medycznych w czasie pandemii, mogą posłużyć jako wskazówki do tego jak przygotować ich funkcjonowanie na ewentualne kolejne wstrząsy.
Odpowiedzią na kryzys wywołany pandemią COVID-19 było m.in. wypracowanie metod świadczenia usług zdrowotnych na odległość oraz szybkie rozpowszechnienie szczepień ochronnych. We wszystkich państwach UE jako pierwsi możliwość zaszczepienia się mieli seniorzy i pracownicy medyczni. W pierwszym półroczu 2021 roku wymaganą podstawową liczbę dawek szczepionki przeciwko COVID-19 przyjęło średnio 68 proc. mieszkańców Europy w wieku 60 lat i więcej (64 proc. Polaków w tym wieku). Pod koniec 2021 roku odsetek zaszczepionych obywateli UE w wieku 60 i więcej lat wyniósł średnio 84 proc. (75 proc. Polaków w tym wieku). Szacuje się, że akcja szczepień zapobiegła w pierwszym roku jej trwania zgonom 250 tys. Europejczyków w wieku senioralnym. Do końca 2021 roku zaszczepiono średnio 77 proc. dorosłej populacji UE (65 proc. pełnoletnich mieszkańców Polski).
Ograniczenia w dostępie do świadczeń medycznych, częściowo zostały zrekompensowane przez upowszechnienie telekonsultacji. Porównanie danych z lat 2019 i 2020 wskazuje, że w okresie pandemii nastąpił spadek osobistych konsultacji lekarskich średnio (dane z 12 państw) o prawie 20 proc. w krajach UE. W Polsce spadek ten wyniósł prawie 12 proc. W tym czasie roczna liczba konsultacji zdalnych na osobę wzrosła w Europie z 0,8 do 1,4. Natomiast w Polsce wzrosła ona z 0 (do 2020 roku nie odbywały się w ogóle teleporady) do 1,9 telewizyt rocznie na osobę. Według autorów raportu OECD teleporady całkowicie zrekompensowały wizyty osobiste m.in. w Polsce. W czerwcu/lipcu 2020 roku zdalną konsultację z lekarzem odbyło 29 proc. dorosłych mieszkańców Europy (45 proc. pełnoletnich obywateli Polski). W lutym/marcu 2021 roku te liczby jeszcze wzrosły: z teleporad skorzystało 39 proc. dorosłych Europejczyków (62 proc. pełnoletnich obywateli Polski).
Sytuacje kryzysowe w opiece zdrowotnej wymagają zabezpieczenia w postaci odpowiedniej bazy łóżkowej i liczby personelu na OIOM-ach. W 2019 roku na 100 tysięcy mieszkańców UE przypadało średnio 16,5 łóżek intensywnej opieki dla dorosłych. W Polsce było to 10,1 łóżek. Wskaźnikiem mówiącym o dużej odporności systemu opieki medycznej w danym kraju, jest możliwość szybkiego zwiększenia możliwości leczenia i opieki w ramach wspomnianych oddziałów. Reakcja na nagłe potrzeby obywateli zależy także od nakładów inwestycyjnych w sektorze zdrowotnym. Zbyt małe inwestycje osłabiają system opieki medycznej. W 2020 roku państwa UE przeznaczyły średnio około 0,45 proc. swojego PKB na inwestycje w sektorze zdrowotnym. To odpowiadało średnio około 5 proc. całkowitych wydatków na zdrowie. Polska należy do krajów europejskich o najniższych nakładach na inwestycje w tym sektorze – nasze nakłady inwestycyjne wyniosły poniżej 0,2 proc. PKB i było to około 2,6 proc. całkowitych wydatków na zdrowie.
Według prognoz, w najbliższych dekadach zagrożeniem dla stabilności fiskalnej systemów opieki zdrowotnej będzie starzenie się społeczeństwa i zmniejszenie liczby osób w wieku produkcyjnym. które byłyby zdolna do finansowania wzrastających wydatków, zwłaszcza na opiekę długoterminową nad większą liczbą seniorów. Przewidywany jest wzrost udziału wydatków na zdrowie w PKB państw UE średnio o 1 proc. do 2070 roku. Największy wzrost jest prognozowany m.in. w Polsce: udział wydatków na zdrowie w PKB wzrośnie u nas o ponad 2,5 proc. Wśród wydatków na zdrowie rosnący udział w PKB będę mieć wydatki na opiekę długoterminową. Przewidywany jest wzrost udziału w PKB wydatków na opiekę długoterminową średnio – szacuje się, że w Polsce wzrost ten wyniesie około 1,6 proc.
