Lista wyzwań zdrowotnych według WHO

Światowa Organizacja Zdrowia opublikowała listę problemów, które uważa za najważniejsze wyzwania zdrowotne rozpoczynającej się dekady. „Rozwiązanie żadnego z umieszczonych na liście problemów nie jest łatwe. Ale te rozwiązania są w zasięgu ręki” – przekonuje Tedros Adhanom Ghebreyesus, dyrektor generalny WHO.

Lista została opracowana przy udziale ekspertów organizacji na całym świecie. „Odzwierciedla nasze głębokie zaniepokojenie tym, że liderzy nie przeznaczają wystarczających zasobów na podstawowe potrzeby zdrowotne. Kraje inwestują znaczne środki w ochronę swoich obywateli przed atakami terrorystycznymi, ale nie przed atakiem wirusa. My dziś musimy sobie uświadomić , że zdrowie to inwestycja w przyszłość. Brak troski o zdrowie to zagrożenie życia, źródeł utrzymania i gospodarki” – zauważa dyrektor WHO.

Jego zdaniem cele wyznaczone listą WHO nie są łatwe do osiągnięcia, ale możliwe. Wszystkie wyzwania płynące wymagają reakcji nie tylko sektora opieki zdrowotnej. „Stajemy wobec wspólnych zagrożeń i ponosimy wspólną odpowiedzialność za działanie” – zauważa WHO.

Lista zawiera 13 wyzwań, bez określania hierarchii ważności czy pilności.

Uczynienie opieki zdrowotnej bardziej sprawiedliwą

Według WHO utrzymujące się i rosnące luki społeczno-ekonomiczne powodują poważne rozbieżności w jakości zdrowia ludzi. Istnieje nie tylko 18-letnia różnica w oczekiwanej długości życia między krajami bogatymi i biednymi. Występują też znaczne różnice między regionami, a nawet miastami. Globalny wzrost chorób niezakaźnych – takich jak nowotwory, przewlekłe choroby układu oddechowego i cukrzyca – stanowi nieproporcjonalnie duże obciążenie w krajach o niskim i średnim dochodzie. Może również szybko wyczerpać zasoby biedniejszych gospodarstw domowych w krajach lepiej rozwiniętych.

Zwiększenie dostępu do leków i opieki medycznej

Około jednej trzeciej ludzi na świecie nie ma dostępu do leków, szczepionek, narzędzi diagnostycznych i innych podstawowych produktów zdrowotnych. Niski dostęp do tych produktów zagraża zdrowiu i życiu. Zdaniem WHO konieczne zwiększenie zdolności krajów o niskich dochodach do zapewnienia wysokiej jakości produktów medycznych oraz poprawa dostępu do diagnozy i leczenia chorób niezakaźnych, w szczególności cukrzycy.

Przygotowanie do nadchodzącej epidemii

„Każdego roku świat poświęca znacznie więcej czasu na reagowanie na wybuchy lokalnych epidemii niż na przygotowywanie się do nich i zapobieganie. Nieunikniona jest pandemia nowego, wysoce zakaźnego wirusa, na który większość ludzi nie ma odporności. Bezzasadne jest dziś stawianie pytania, czy taka pandemia nastąpi. Zasadne są natomiast pytania, kiedy ona nastąpi, jak szybko się rozprzestrzeni i ilu milionom istnień ludzkich zagrozi” – pisze WHO. Doradza zwiększenie inwestycji w systemy ochrony zdrowia i infrastrukturę, aby zapewnić bezpieczeństwo populacji w razie nagłego wypadku.

Zatrzymanie chorób zakaźnych

Choroby zakaźne – takie jak HIV, gruźlica, wirusowe zapalenie wątroby, malaria, zaniedbane choroby tropikalne i infekcje przenoszone drogą płciową – zabiją około 4 milionów ludzi w 2020 r. „Głównymi przyczynami są: niewystarczający poziom finansowania i słabość systemów opieki zdrowotnej w krajach endemicznych” – głosi dokument. Zdaniem WHO istnieje pilna potrzeba obudzenia większej woli politycznej do podjęcia walki z chorobami zakaźnymi, większe finansowanie podstawowych usług zdrowotnych i wzmocnienie rutynowej immunizacji.

Inwestycje w kadry medyczne

Zdaniem WHO niedoinwestowanie edukacji kadr i brak troski o ich rozbudowę, w połączeniu z niskimi płacami, doprowadziły do niedoborów pracowników służby zdrowia na całym świecie. „Zagraża to usługom opieki zdrowotnej i społecznej oraz zrównoważonym systemom opieki zdrowotnej. Świat będzie potrzebował 18 milionów dodatkowych pracowników służby zdrowia do 2030 r.”

Ochrona przed niebezpiecznymi dla zdrowia produktami

W krajach biedniejszych głód, a w bogatszych niezdrowa dieta, są odpowiedzialne za prawie jedną trzecią dzisiejszego globalnego obciążenia chorobami. WHO zaleca opracowanie polityk dotyczących zdrowia publicznego, inwestycji i reform sektora prywatnego w celu przekształcenia systemów żywności oraz zapewnienia zdrowej i zrównoważonej diety. „W 2019 r. przemysł spożywczy zobowiązał się do wyeliminowania tłuszczów trans do 2023 r. Potrzeby w zakresie zdrowej żywności są jednak znacznie większe”.

Szczególna troska o zdrowie w strefach konfliktu lub kryzysu

Ogniska najgroźniejszych chorób w 2019 r. wystąpiły w krajach, w których trwają konflikty. WHO podaje przykład Demokratycznej Republiki Konga, gdzie epidemie wirusa Ebola i odry zabiły tysiące osób. W ubiegłym roku WHO zareagowała na 58 sytuacji kryzysowych w 50 krajach. Reagowanie na kryzysy nie załatwia sprawy i WHO zwraca uwagę na potrzebę rozwiązań politycznych kończących przedłużające się konflikty. „Musimy też przestać zaniedbywać najsłabsze systemy opieki zdrowotnej i chronić pracowników służby zdrowia przed atakami”.

Obecność ochrony zdrowia w debacie klimatycznej

„Kryzys klimatyczny to kryzys zdrowotny” – zauważa WHO. Naukowcy od lat przestrzegają, że zmiany klimatu mają ścisły związek z rozprzestrzenianiem się chorób zakaźnych. Badania wykazały, że szczególnie narażone na zagrożenia płynące z tego powodu są dzieci. Zanieczyszczenie powietrza zabija około 7 milionów ludzi każdego roku, a zmiany klimatu powodują ekstremalne zjawiska pogodowe, zaostrzając problem niedożywienia.

Szczególna troska o nastolatków

Każdego roku umiera ponad milion nastolatków w wieku 10–19 lat. Głównymi przyczynami śmierci w tej grupie wiekowej są urazy drogowe, HIV, samobójstwa, zakażenia dolnych dróg oddechowych i przemoc interpersonalna. Ryzyko śmierci zwiększa m.in. szkodliwe używanie alkoholu, tytoniu i narkotyków, a także brak aktywności fizycznej. WHO rekomenduje objęcie nastolatków w każdym kraju szczególną ochroną i działaniami profilaktycznymi.

Wykorzystywanie nowych technologii

Nowe technologie rewolucjonizują naszą zdolność do zapobiegania, diagnozowania i leczenia wielu chorób. Edycja genomu, biologia syntetyczna i cyfrowe technologie zdrowotne, takie jak sztuczna inteligencja, mogą rozwiązać wiele problemów. WHO podkreśla jednak, że równocześnie stawiają one nowe pytania i wyzwania w zakresie monitorowania i regulacji. „Bez głębszego zrozumienia ich implikacji etycznych i społecznych te nowe technologie, w tym zdolność do tworzenia nowych organizmów, mogą zaszkodzić ludziom, którym mają pomóc”.

Problem antybiotykooporności

Zdaniem Światowej Organizacji Zdrowia oporność na środki przeciwdrobnoustrojowe grozi odesłaniem współczesnej medycyny na dekady do epoki „przedantybiotykowej”. WHO zaleca zajęcie się przyczynami zjawiska antybiotykooporności w sektorach ochrony środowiska i rolnictwa, a także w samym sektorze medycznym, zalecając zmniejszenie preskrypcji antybiotyków. Jednocześnie opowiada się za badaniami i rozwojem nowych leków tego typu.

Higiena

Według WHO, w co czwartym zakładzie opieki zdrowotnej na świecie brakuje podstawowych zabezpieczeń w zakresie wody, urządzeń sanitarnych i higieny (tzw. usługi WASH). Braki higieny w placówkach służby zdrowia obniżają jakość opieki, a także zwiększają ryzyko infekcji u pacjentów i pracowników służby zdrowia. „Chcemy, aby wszystkie kraje włączyły usługi WASH do planów, budżetów i działań wdrożeniowych do 2023 r. Do 2030 r. wszystkie zakłady opieki zdrowotnej na całym świecie powinny mieć podstawowe usługi WASH” – rekomenduje WHO.

Troska o zaufanie publiczne do pracowników ochrony zdrowia

Zdaniem WHO zaufanie do pracowników ochrony zdrowia jest niezbędne, aby pacjenci postępowali zgodnie z ich radami w sprawie szczepień, przyjmowania leków lub używania prezerwatyw. „Zdrowie publiczne jest zagrożone przez rozpowszechnianie dezinformacji w mediach społecznościowych, a także przez osłabienie zaufania do instytucji publicznych. Ruch przeciw szczepieniom był znaczącym czynnikiem wzrostu liczby zgonów w chorobach, którym można zapobiegać” – pisze WHO.

Organizacja zauważa, że bardzo ważne jest budowanie wiedzy naukowej i edukacji zdrowotnej. „Ale istnieje również potrzeba autorefleksji: naukowcy i społeczność zdrowia publicznego muszą lepiej posłuchać społeczności, którym służą. Musimy też inwestować w lepsze systemy komunikacji w sprawach dotyczących zdrowia publicznego” – doradzają eksperci Światowej Organizacji Zdrowia.