Europejski Plan Działania przeciwko oporności przeciwdrobnoustrojowej jest skuteczny, a Europa uznawana jest za lidera w tej walce. Dzięki zaawansowanej legislacji, inwestycjom w badania i globalnemu zaangażowaniu. Przewaga UE polega na kompleksowym podejściu “Jedno Zdrowie”, które integruje wiele sektorów i wspiera długoterminowe rozwiązania.
Według raportu ESVAC z 2022 roku, stosowanie antybiotyków u zwierząt hodowlanych w UE spadło o 43 proc. w latach 2012–2022. Dla porównania, w wielu krajach na przykład w Azji czy Ameryce Łacińskiej, stosowanie antybiotyków w weterynarii nadal rośnie. Norwegia i Szwecja raportują najniższe wskaźniki ich stosowania w medycynie i weterynarii na świecie. W Europie średnie zużycie antybiotyków w hodowli zwierząt w 2021 roku wyniosło około 48 mg/kg masy ciała zwierząt, w porównaniu do 81,61 mg/kg w Ameryce Północnej i Południowej, 165,77 mg/kg w Azji i 61,92 mg/kg w Afryce. Konsumpcja antybiotyków w medycynie również wysuwa Europę na prowadzenie. Według raportu OECD z 2023 roku, w Europie zużyto średnio 18 DDD antybiotyków na 1000 osób w porównaniu do 24 DDD w USA i nawet ponad 30 DDD w niektórych krajach Azji.
Wyższe wykorzystania antybiotyków zwiększa oporność bakteryjną, utrudniającą efektywne leczenie infekcji. Oporność bakterii Escherichia coli na fluorochinolony wynosi w krajach UE średnio 27,4 proc., podczas gdy w Azji Południowej sięga 75 proc. Poziom oporności na antybiotyki różni się też na obszarze samej Europy. W krajach północnych, takich jak Szwecja, Norwegia i Finlandia, wskaźniki oporności na kluczowe antybiotyki jest na poziomie poniżej 5 proc. Natomiast w krajach południowej Europy jak Włochy czy Grecja ta wartość może przekraczać 50 proc., porównywalnie do Indii czy Chiny.
Model polityki Unii Europejskiej w myśl podejścia “Jedno Zdrowie” zakłada, że zdrowie ludzi nie może istnieć bez zdrowych zwierząt i czystego środowiska. W celu zmniejszenia obecności antybiotyków w przyrodzie Unia promuje obniżenie ich konsumpcji przez ludzi i ograniczyła ich wykorzystanie w rolnictwie. Lepsza kontrola zakażeń w placówkach medycznych i hodowli zwierząt wpływa na świadomość mieszkańców i przedsiębiorców, ograniczając rozprzestrzenianie się odpornych bakterii.
Europa wprowadziła najbardziej rygorystyczne przepisy dotyczące stosowania antybiotyków. Zakaz ich wykorzystania do stymulacji wzrostu w hodowli zwierząt obowiązuje od 2006 roku. Wdrożono regulacje weterynaryjne m.in. ograniczające stosowanie antybiotyków w celach profilaktycznych, promują w zamian alternatywne metody, takie jak szczepienia czy probiotyki. Dzięki temu znacznie ograniczono nadużywanie antybiotyków w sektorze rolniczym, co w innych regionach świata przykładowo w USA czy Chinach wciąż jest poważnym problemem.
Europa monitoruje i egzekwuje przepisy. Zaawansowanysystem monitorowania odporności przeciwdrobnoustrojowej EARS-Net (European Antimicrobial Resistance Surveillance Network) raportuje dane z 30 krajów europejskich, badając setki tysięcy próbek bakterii rocznie. W wielu regionach świata brakuje systematycznego monitorowania na taką skalę. Europejska Agencja Leków regularnie publikuje raport ESVAC o stosowaniu antybiotyków w weterynarii przez poszczególne kraje. Analizowane są również dane ECDC, dzięki którym Unia ma możliwość lepszej oceny efektów działań i dostosowania polityki w zakresie AMR.
Nowe unijne modele finansowania badań nad antybiotykami mają na celu rozwiązanie problemu ich niskiej opłacalności dla branży farmaceutycznej. Tradycyjny model finansowania leków, oparty na wolumenie sprzedaży, nie sprawdza się w przypadku antybiotyków. Paradoks polega na tym, że sukces nowego leku oznacza jego oszczędne stosowanie, aby opóźnić rozwój oporności, a to zmniejsza zyski dla producenta. Firmy farmaceutyczne muszą konkurować z tanimi, generycznymi substytutami. W ostatnich dekadach wiele dużych firm jak Novartis czy AstraZeneca wycofało się z badań nad AMR, na rzecz bardziej dochodowych obszarach, takich jak onkologia czy leki biologiczne. Unijny Projekt DRIVE-AB wspiera modele zachęt finansowych, na zasadzie płatności za dostęp, dla firm farmaceutycznych promując rozwój antybiotyków przy jednoczesnym ograniczeniu ich nadużywania.
Do sukcesu przyczyniły się znaczące inwestycje Unii Europejskiej w innowacyjne projekty badawcze w zakresie nowych terapii i diagnostyki AMR. Działania w ramach Programu Horizon 2020 dofinansowan kwotą 1,3 mld euro. W ramach IMI (Innovative Medical Initiative) Unia zainwestowała 3,3 mld euro w latach 2014-2020 realizując projekty takie jak ND4BB (New Drugs for Bad Bugs). Opracowano narzędzia diagnostyczne oraz co najmniej 10 nowych terapii antybiotykowych, w tym leki skierowane przeciwko bakteriom Gram-ujemnym. Współpraca z instytutami badawczymi i firmami biotechnologicznymi odegrała kluczową rolę w odkryciu alternatyw dla tradycyjnych antybiotyków na przykład terapii fagowej czy peptydów przeciwdrobnoustrojowych.
Edukacja i zwiększanie świadomości społecznej w Europie – to kolejny filar skutecznej walki z AMR. Intensywne kampanie informacyjne, jak np. Europejski Dzień Wiedzy o Antybiotykach oraz działania ECDC, zwiększają świadomość wśród obywateli i profesjonalistów. Z badań Eurobarometru w 2022 roku wynika, że 70 proc. Europejczyków deklaruje znajomość problemu antybiotykoodporności. W wielu innych regionach świata brakuje skutecznej komunikacji. Unia aktywnie współpracując z organizacjami międzynarodowymi i promuje globalne rozwiązania. Dzieli się doświadczeniem i technologiami w ramach Globalnego Partnerstwa na rzecz AMR oraz wspiera kraje rozwijające się w opracowywaniu regulacji i systemów monitorowania.
