Duże różnice w zasobach systemu ochrony zdrowia pomiędzy województwami

Utrzymują się wyraźne różnice między województwami w poszczególnych dziedzinach systemu ochrony zdrowia. Dotyczą liczby lekarzy, pielęgniarek czy łóżek.

Od pewnego czasu trwa dyskusja na temat tego, czy chodzi jedynie o zwiększenie kadr medycznych, czy również o to aby za tym wzrostem szedł plan na odpowiednią alokację zasobów ludzkich. Przekłada się to na dostęp do świadczeń i nierówności w zdrowiu związane z zamieszkaniem w danej części kraju. Przykłady niespójnego obrazu systemu ochrony zdrowia pomiędzy poszczególnymi województwami widać w opublikowany niedawno biuletynie statystycznym Ministerstwa Zdrowia za 2024 r. Przedstawia on w liczbach system opieki zdrowotnej w poszczególnych województwach i wybrane problemy zdrowotne społeczeństwa. Tworzony jest on na podstawie dań przekazanych przez podmioty medyczne w Systemie Statystyki w Ochronie Zdrowia (SSOZ).

Największa część publikacji została poświęcona zasobom w systemie opieki zdrowotnej. Zebrane dane obrazują sytuację z dnia 31 grudnia 2023 r. Lekarzy było wówczas 165 871, co w skali kraju dawało wynik 44,1 lekarzy na 10 tys. mieszkańców. Jednakże istotniejsze z punktu widzenia pacjentów jest to, dla ilu lekarzy (i innych przedstawicieli zawodów medycznych) rzeczywiście pierwszym miejscem pracy była placówka opieki zdrowotnej. Ten wskaźnik wyniósł 27,1 lekarzy na 10 tys. mieszkańców. Wskaźnik ten był najwyższy w województwie zachodniopomorskim – 35,8 lekarzy na 10 tys. mieszkańców, a najniższy w województwie wielkopolskim – 18,5 lekarzy na 10 tys. mieszkańców.

Struktura wiekowa lekarzy w skali kraju przedstawiała się następująco: poniżej 35 r. ż. było 23% lekarzy, w wieku 35-64 lat było 53% lekarzy, a 65-letnich i starszych było 24%. Największy udział najmłodszej grupy lekarzy był w województwie podkarpackim – 28%, a najmniejszy w województwie opolskim i w województwie warmińsko-mazurskim, gdzie wyniósł on 19%. Z kolei największy odsetek lekarzy w wieku emerytalnym był w województwie zachodniopomorskim – 30%, a najmniejszy w województwie podkarpackim – 23%. W całym kraju było również 8993 stażystów, najwięcej w województwie mazowieckim, a najmniej w województwie opolskim. W ambulatoryjnej opiece pracowało 94 970 lekarzy, z czego 81% posiadało specjalizację, najczęściej z medycyny rodzinnej. W szpitalach pracowało 100 102 lekarzy. W placówkach opieki długoterminowej pracowało z kolei 3782 lekarzy. Jeżeli chodzi o specjalizacje lekarskie, na 10 tys. mieszkańców najwięcej przypadało specjalistów medycyny rodzinnej – 2, a najmniej specjalistów chorób zakaźnych oraz specjalistów medycyny ratunkowej – 0,1.

Lekarzy dentystów w ostatnim dniu 2023 roku było 45 828. Jeżeli chodzi o pracujących w ochronie zdrowia, to na 10 tys. mieszkańców przypadało 4,3 lekarzy dentystów. Na 10 tys. mieszkańców najwięcej lekarzy dentystów przypadało w województwie zachodniopomorskim – 6,5, a najmniej w województwie wielkopolskim – 1,6. Struktura wiekowa lekarzy dentystów była podobna lekarzy. Najwyższy odsetek przedstawicieli najmłodszej grupy wiekowej był w województwie małopolskim – 26%, a najniższy w województwie lubuskim – 17%. Najwyższy odsetek lekarzy dentystów w wieku emerytalnym odnotowano w województwie kujawsko-pomorskim – 28%, a najniższy – 21% – w województwach: małopolskim, lubelskim oraz podlaskim. Stażystów było 1157, najwięcej w województwie mazowieckim, a najmniej – jedynie 8 – w województwie świętokrzyskim.

Pod koniec 2023 roku pracowało 183 156 pielęgniarek w placówkach ochrony zdrowia. Na 10 tys. obywateli przypadało zatem 48,7 pielęgniarek. Na 10 tys. obywateli najwięcej pielęgniarek przypadało w województwie świętokrzyskim – 63,6, a najmniej w województwie wielkopolskim – 34,1. 11% pielęgniarek było w wieku poniżej 35 lat. W wieku emerytalnym z kolei było 25%. Najwyższy odsetek przedstawicieli najmłodszej grupy wiekowej odnotowano w województwie podkarpackim – 15%, a najmniej – 8% w województwach zachodnich, czyli opolskim, dolnośląskim, lubuskim oraz zachodniopomorskim. Natomiast najwyższy odsetek pielęgniarek w wieku emerytalnym (28%) był w województwach: dolnośląskim, łódzkim oraz zachodniopomorskim, najmniejszy (21%) w województwach: podkarpackim, małopolskim, kujawsko-pomorskim. W opiece ambulatoryjnej pracowało 65 185 pielęgniarek, w szpitalach pracowało 152 830 pielęgniarek, a w placówkach opieki długoterminowej – 14 073 pielęgniarki.

W placówkach ochrony zdrowia w 2023 roku zatrudnionych było 22 961 położnych. Na 10 tys. obywateli przypadało 6,1 położnych. W województwie podkarpackim i lubelskim wskaźnik ten wyniósł najwięcej -7,5 a najniższy był on w województwie pomorskim – 4,2. Struktura wieku w tej grupie zawodowej wyglądała następująco: 27% to osoby poniżej 35 r.ż., 61% w wieku 35-64 lat, a 1% miało co najmniej 65 lat. W województwie lubuskim zaledwie 5% położnych było z najmłodszej grupy wiekowej, natomiast w wieku emerytalnym było 31%. Największy udział najmłodszej grupy wiekowej odnotowano w województwie małopolskim – 28%. Najniższy udział położnych w wieku 65 lat i więcej był w województwie mazowieckim. W ambulatoryjnej opiece pracowało 7670 położnych, a w szpitalach 20 183 położne.

W biuletynie przedstawiono również inne zawody medyczne Wśród nich również widoczne są różnice pomiędzy województwami. Między innymi jeżeli chodzi o fizjoterapeutów pracujących w ochronie zdrowia. Na 10 tys. mieszkańców w województwie mazowieckim przypadało 16,4 fizjoterapeutów, a w województwie wielkopolskim zaledwie 6,1. Podobnie było w przypadku ratowników medycznych, których na 10 tys. mieszkańców województwa podkarpackiego przypadało 6,4, a w województwie mazowieckim – 2,6. Wśród trendów widoczny jest również sukcesywny wzrost liczby opiekunów medycznych.

Na dzień 31 grudnia 2023 roku w Polsce funkcjonowało 872 szpitali, posiadających 157 813 łóżek. Na 10 tys. mieszkańców naszego kraju przypadało 41,9 łóżek, najwięcej na oddziałach chorób wewnętrznych – 5, natomiast najmniej (0,1) na oddziałach: chirurgii szczękowo-twarzowej, toksykologii, leczenia jednego dnia, transplantologii, wieloprofilowym zabiegowym, terapii uzależnień. Największe wykorzystanie łóżek, jak również najdłuższe pobyty były na oddziałach psychiatrycznych. Najwięcej łóżek (49) przypadało na 10 tys. mieszkańców województwa śląskiego. Najmniej z kolei w województwie pomorskim – 32,5. Podczas hospitalizacji odbywających się w 2023 roku najwięcej pacjentów na 1 łóżko przypadało w województwie świętokrzyskim – 55,9, a najmniej w województwie śląskim – 41,8. Największa różnica w łóżkach przypadających na 10 tys. mieszkańców w poszczególnych województwach dotyczyła oddziałów rehabilitacji. W województwie śląskim wskaźnik ten wynosił 7,4, natomiast w województwie podkarpackim i województwie kujawsko-pomorskim 3,1. Zwraca uwagę również brak łóżek opieki paliatywnej I hospicyjnej oraz chirurgii szczękowo-twarzowej w niektórych rejonach kraju.

Na 10 tys. mieszkańców Polski odnotowano 2009,3 hospitalizacje. Najwięcej pacjentów w ciągu roku było hospitalizowanych na oddziałach chirurgicznych, najmniej na oddziałach toksykologicznych. Najdłużej pacjenci przebywali na oddziałach psychiatrycznych – średnio 26,5 dni. Najkrócej na oddziałach ratunkowych oraz leczenia jednego dnia – poniżej 1,5 dnia.

Autorzy biuletynu przedstawili także dane na temat liczby urządzeń medycznych w poszczególnych województwach. Ponadto zebrane zostały dane na temat finansów samorządowych samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej.

Część publikacji została poświęcona niektórym chorobom dotykającym pacjentów w Polsce. Najwyższy wskaźnik zachorowań na nowotwory złośliwe (dane z 2021 roku) odnotowano w przypadku mężczyzn w województwie świętokrzyskim – 567,7 na 100 tys. mieszkańców, a w przypadku kobiet, w województwie kujawsko-pomorskim – 516,3 na 100 tys. mieszkańców. Najniższy wskaźnik wśród mężczyzn odnotowano w województwie zachodniopomorskim – 394,9 na 100 tys. mieszkańców a wśród kobiet w województwie lubuskim – 371,1 na 100 tys. mieszkańców.

W biuletynie przedstawiono także niektóre choroby zakaźne. W 2023 roku rozpoznano 4436 przypadki gruźlicy, większość miała postać płucną. Najwięcej diagnoz postawiono w województwie mazowieckim – 705. Natomiast wskaźnik zachorowań był najwyższy w województwie lubelskim i wyniósł 16,2 na 100 tys. mieszkańców. Nastąpił wyraźny wzrost zachorowań na szkarlatynę. Najwięcej rozpoznań WZW było w województwie śląskim: 996, w tym 605 typu B. Zebrano również dane na temat zachorowań na kiłę i rzeżączkę. W sumie w 2023 roku choroby te dotykały 8,9 na 100 tys. osób. Najczęściej zachorowania dotyczyły województwa mazowieckiego. Najrzadziej odnotowywano przypadki kiły w województwach: zachodniopomorskim, podkarpackim oraz świętokrzyskim. W przypadku rzeżączki, żadnego przypadku nie było w województwie opolskim, a po jednym przypadku było w województwie świętokrzyskim i podlaskim.