Szczepienia dorosłych szczególnie ważne w czasie pandemii

Rusza kampania edukacyjna „Pneumokoki nie liczą lat. Zaszczepieni – zabezpieczeni”, której celem jest zwrócenie uwagi na szczepienia dla dorosłych.

Światowa Organizacja Zdrowia wydała komunikat, że w czasie pandemii COVID-19 realizacja szczepień ochronnych jest jednym z priorytetowych świadczeń zdrowotnych. Należy informować o korzyściach ze szczepienia oraz ryzyku związanym z chorobami, którym można dzięki nim zapobiegać.

Organizatorzy kampanii zwracają uwagę, że szczepienia osób dorosłych są równie ważne jak szczepienia dzieci. Wiele chorób zakaźnych jest bowiem groźnych dla dorosłych i może u nich wywoływać poważne powikłania. Ponieważ układ odpornościowy wraz z upływem lat staje się coraz mniej wydajny, osoby starsze mogą być bardziej podatne np. na zakażenia pneumokokowe, grypę czy krztusiec – czyli choroby, na które można się zaszczepić. W dodatku niektóre wszystkie szczepionki są na tyle nowe, że osoby dzisiaj pełnoletnie nie miały okazji być poddane szczepieniu w okresie swojego dzieciństwa – dotyczy to na przykład szczepienia przeciw pneumokokom. Niektóre szczepienia należy też powtarzać, np. przeciw krztuścowi czy grypie.

Szczepienie przeciw pneumokokom znajduje się już w kalendarzu szczepień obowiązkowych dla dzieci. Zakażenia pneumokokowe, wywołane przez Streptococcus pneumoniae, są bardzo niebezpieczne także dla starszych dorosłych. Dlatego szczepienia przeciw pneumokokom rekomendowane są osobom po 50 r.ż., a także z osłabionym układem odpornościowym (m.in.: chorobami nowotworowymi, zakażeniem HIV, brakiem śledziony i innych), przewlekle chorym, cierpiącym na choroby serca, płuc, cukrzycę, na przewlekłe schorzenia wątroby i nerek. Zaszczepić powinny się też osoby nadużywające alkoholu i palące papierosy.

Eksperci zalecają, aby co roku szczepić się przeciw grypie – dotyczy to zarówno dzieci jak i dorosłych. Powinny to robić szczególnie osoby o obniżonej odporności, kobiety w ciąży lub planujące ciążę, osoby z chorobami przewlekłymi oraz seniorzy.

Specjaliści chorób zakaźnych zalecają także szczepienie osób dorosłych przeciwko krztuścowi, z roku na rok wzrasta bowiem liczba zachorowań. Ponieważ szczepienia z dzieciństwa z upływem lat tracą skuteczność, obecnie zaleca się, aby każdy dorosły powtarzał to szczepienie co 10 lat. Rekomendowane jest ono szczególnie kobietom planującym ciążę lub w ciąży (po 25 tyg.), a także wszystkim dorosłym, którzy mają kontakt z noworodkiem.

Zakażenia pneumokokowe

Dominującą postacią choroby pneumokokowej u osób dorosłych jest zapalenie płuc. U osób starszych osób oraz dorosłych z chorobami przewlekłymi i zaburzeniami odporności mogą prowadzić do hospitalizacji, zaostrzenia chorób towarzyszących i w niektórych przypadkach do śmierci. Zapalenie płuc stanowi ok. 50 proc. hospitalizacji z powodu chorób układu oddechowego u osób dorosłych w Polsce, w 2019 roku dotyczyło to blisko 60 tys. osób dorosłych.

W przypadku zachorowania na pneumokokowe zapalenie płuc 1 na 20 osób może umrzeć, ale wskaźnik ten może być wyższy wśród osób starszych. Zakażenie pneumokokami może prowadzić do inwazyjnej choroby pneumokokowej, czyli zapalenia opon mózgowych, posocznicy czy zapalenia płuc z bakteriemią. Inwazyjna choroba pneumokokowa występuje rzadziej niż zapalenie płuc, ale wiąże się z wysoką śmiertelnością i ryzykiem długoterminowych następstw. Zgodnie z polskimi danymi ,prawie 45 proc. przypadków IChP u pacjentów, którzy ukończyli 65 lat, kończy się śmiercią.

Czynniki, które podnoszą ryzyko choroby pneumokokowej u dorosłych można podzielić na cztery kategorie:

Wiek powyżej 50 lat
Zaburzenia odporności – wrodzone i nabyte zaburzenia odporności, zakażenie HIV, przewlekłe choroby nerek, zespół nerczycowy, białaczka, chłoniak Hodgkina, chłoniaki nieziarnicze, immunosupresja, uogólniana choroba nowotworowa
Choroby przewlekłe – przewlekła choroba serca, przewlekła choroba płuc (w tym astma), cukrzyca, przewlekłe choroby wątroby w tym marskość wątroby, anemia sierpowata, wyciek płynu mózgowo-rdzeniowego, implant ślimakowy, wrodzona i nabyta asplenia
Palenie papierosów i nadużywanie alkoholu.

Na zakażenie pneumokokowe narażone są także osoby chorujące na grypę. Streptococcus pneumoniae jest jednym z najczęstszych patogenów wykrywanych u pacjentów hospitalizowanych z powodu grypy. Nawet 35 proc. przypadków hospitalizacji z powodu grypy prowadzi do jednoczesnego zakażenia bakteryjnego pneumokokami.

Zalecaną formą profilaktyki są szczepienia, dostępne dla osób dorosłych , które chronią przed Inwazyjną Chorobą Pneumokokową oraz pneumokokowym zapaleniem płuc. Szczepionka polisacharydowa starszego typu wymaga powtarzania zaszczepienia, szczepionka skoniugowana wymaga tylko jednego podania.

Szczepienia w czasie pandemii – zalecenia

Minister Zdrowia oraz Główny Inspektor Sanitarny, w oparciu o stanowiska Zespołu ds. Szczepień Ochronnych oraz Polskiego Towarzystwa Wakcynologii oraz kluczowych instytucji zdrowia publicznego wydali rekomendacje dotyczące wykonywania szczepień ochronnych w czasie pandemii COVID-19 w Polsce.

Obejmują one m.in. upowszechnianie szczepień przeciwko pneumokokom oraz grypie w grupach ryzyka dorosłych, w tym osób po 60. roku życia i przewlekle chorych (przewlekłe choroby płuc, układu krążenia, nowotwory, cukrzyca, niewydolność nerek i zaburzenia odporności sprzyjają zachorowaniom na zapalenie płuc). Tak samo zalecono upowszechnianie szczepień przeciwko krztuścowi u kobiet w ciąży.

W czasie pandemii należy minimalizować ryzyko hospitalizacji ze względu na ryzyko zakażenia COVID-19. Objawy grypy często przypominają objawy COVID-19, co może narazić pacjenta na niepotrzebne ryzyko. Infekcja wirusowa może otwierać drogę bakteriom i przyczynić się np. do rozwoju zapalenia płuc. Osoby starsze, które w dodatku chorują przewlekle, zawsze są najbardziej narażone na takie powikłanie. Badania wskazują, że pneumokoki mogą być przyczyną koinfekcji w przebiegu COVID-19.