Populacyjne badania przesiewowe pod kątem czynników ryzyka chorób sercowo-naczyniowych nie zmniejszają śmiertelności z ich powodu – alarmuje Światowa Organizacja Zdrowia – i apeluje o zmiany.
„Populacyjne badania przesiewowe są szeroko akceptowaną strategią opieki zdrowotnej. Systematyczny przegląd literatury wykazał, że badania przesiewowe pod kątem wystąpienia ryzyka chorób sercowo-naczyniowych nie obniżają zachorowalności i śmiertelności” – piszą autorzy raportu „Ocena efektywności systematycznych programów przesiewowych stosowanych dla redukcji zagrożenia powodowane przez choroby układu krążenia”. Raport powstał pod auspicjami WHO, a jego podstawą jest analiza 33 studiów tematycznych opublikowanych w pierwszej połowie 2020 r.
„Co więcej, analizując poszczególne prace stwierdziliśmy, że istnieje ryzyko wystąpienia poważnych skutków ubocznych stosowania programów przesiewowych. Jednym z tych skutków może być nawet podwyższenie śmiertelności na skutek pochopnego stawiania nietrafionych diagnoz, których skutkiem jest podejmowanie niepotrzebnego, a obciążającego pacjenta, leczenia” – zauważa Ulla Toft, współautorka raportu, ekspert Szpitala Bispebjerg i Frederiksberg w Kopenhadze.
Autorzy raportu zauważają, że w kilku krajach prowadzone były badania przesiewowe pod kątem ryzyka chorób sercowo-naczyniowych z zastosowaniem metod i kryteriów, których użycie nie znajdowały oparcia w dowodach EBM. Wśród krajów, które prowadziły takie badania autorzy wymieniają Albanię, Austrię, Rosję i Wielką Brytanię. Błędy dotyczyły prowadzenia badań w nieodpowiednich grupach wiekowych (np. detekcję nadciśnienia wśród dzieci), obejmowanie badaniami całych grup populacyjnych a nie grup podwyższonego ryzyka, zaniechanie kontroli efektów prowadzonych działań oraz prowadzenie tych działań w grupach ograniczonych wyłącznie do osób ubezpieczonych.
„Chociaż może się to wydawać proste, stworzenie programu badań przesiewowych jest złożonym zadaniem. Wymaga działania zarówno w systemie opieki zdrowotnej jak i poza nim. Badania przesiewowe populacji należy przeprowadzać w ramach dobrze zorganizowanego programu, który obejmuje pewne kluczowe elementy, od identyfikacji populacji docelowych, poprzez leczenie, po monitorowanie i ocenę. Nie ma uzasadnienia dla braku kontroli efektów prowadzonych działań” – zauważa WHO.
Światowa Organizacja Zdrowia zaleca aby przy prowadzeniu badań przesiewowych uwzględnić następujące postulaty:
- cele badań przesiewowych należy określić i jasno zdefiniować już na początku, przy wprowadzeniu programu;
- powinna istnieć określona populacja docelowa;
- powinny istnieć dowody naukowe potwierdzające celowość i potencjalną skuteczność programu badań przesiewowych;
- program powinien obejmować nie tylko edukację i testy , ale i usługi kliniczne;
- program powinien promować równy dostęp do badań przesiewowych całej populacji;
- możliwość ewaluacji programu należy planować od samego początku.
WHO docenia jednak znaczenie programów badań przesiewowych chorób układu krążenia. Zachęca do ich rewizji i proponuje:
- dokonać przeglądu systematycznych populacyjnych programów badań przesiewowych pod kątem ryzyka chorób sercowo-naczyniowych i czynników ryzyka (jeśli takie już istnieją), unikać inicjowania nowych analogicznych programów i rozważać alternatywne metody osiągnięcia pożądanych wyników w zmniejszaniu obciążenia tymi chorobami;
- ponownie ocenić obecne programy populacyjnych badań przesiewowych w kierunku tętniaka aorty brzusznej, biorąc pod uwagę zmianę poglądów nauki dotyczące czynników ryzyka;
- poczekać na wyniki bieżących badań jakości dotyczących skuteczności badań przesiewowych w kierunku innych chorób układu sercowo-naczyniowego przed rozważeniem wdrożenia nowych programów.
Choroby układu krążenia są główną przyczyną zgonów na naszym kontynencie. W europejskim regionie WHO odpowiadają one za prawie 4 miliony zgonów rocznie. To 43 proc. wszystkich zgonów odnotowanych w 2016 r. Badania przesiewowe na poziomie populacji – to strategia zdrowia publicznego mająca na celu zmniejszenie obciążenia chorobami w społeczeństwie poprzez identyfikację przedklinicznych chorób lub czynników ryzyka chorób i zarządzanie nimi.
© mZdrowie.pl