Polska charakteryzuje się jednym z najniższych wskaźników wydatków na opiekę długoterminową oraz poziomu zatrudnienia w opiece długoterminowej w Europie. System wymaga znacznych reform, szczególnie w zakresie standaryzacji jakości, integracji systemów informatycznych oraz wsparcia kadry opiekuńczej. Światowa Organizacja Zdrowia rekomenduje wdrożenie ogólnokrajowych ram zarządzania jakością, obejmujących wszystkie formy opieki, rozwój cyfrowych systemów danych uwzględniających zarówno opiekę długoterminową jak i zdrowia. Rekomendacje dotyczą również zwiększenia wydatków w tym obszarze do co najmniej średniego poziomu europejskiego oraz inwestycje w programy szkoleniowe i poprawę warunków pracy personelu opiekuńczego, aby zatrzymać migrujących pracowników.
O jakości opieki długoterminowej świadczy koncentracja na indywidualnych potrzebach i preferencjach pacjenta oraz uwzględnienie miar jakości życia, takich jak autonomia pacjenta i jakość relacji. Tym czasem tylko 24 z 53 państw w regionie europejskim wdrożyło polityki dotyczące kompleksowej oceny potrzeb zdrowotnych i społecznych osób starszych w 2020 roku. Poza zapewnieniem wysokiego standardu opieki, WHO podkreśla konieczność dbania o ochronę praw pacjentów oraz działań w kierunku poprawy ich wyników zdrowotnych. Według raportu WHO, jedna na 6 starszych osób w społeczności doświadcza jakiejś formy przemocy.
Publiczne wydatki na opiekę długoterminową w Polsce należą do najniższych w Europie i wyniosły zaledwie 0,6 proc. PKB w 2021 roku. Dla porównania, w krajach takich jak Holandia czy Szwecja wydatki te przekraczają 2 proc. PKB. Niskie finansowanie wiąże się z niedoborem kadry opiekuńczej. Problem ten dotyka większości krajów europejskich, ale w szczególności widoczny jest w Polsce i Rumunii, gdzie na 100 osób w wieku 65+ przypada statystycznie tylko 0,4 pracownika – to jeden z najniższych wskaźników w regionie europejskim. Dla porównania w Danii wskaźnik ten wynosi ponad 4. Niektóre kraje, takie jak Szwecja czy Holandia, wdrażają programy szkoleniowe i poprawy organizacji pracy.
Według raportu WHO podział systemu na opiekę zdrowotną i opiekę społeczną utrudnia koordynację opieki i kontrolę jakości świadczonych usług. W Polsce systemy te funkcjonują odrębnie, z podziałem kompetencji między Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej oraz Ministerstwo Zdrowia. Usługi zdrowotne są finansowane przez NFZ a opieka społeczna – z podatków ogólnych, budżetów samorządowych oraz płatności bezpośrednich. Brak jest ogólnokrajowych ram zarządzania jakością. Standardy minimalne co prawda istnieją dla opieki instytucjonalnej, lecz są ograniczone do wymogów infrastrukturalnych i podstawowych usług. Natomiast dla opieki domowej standardy nie zostały określone.
Niektóre kraje, m.in. Dania, Szwecja czy Niemcy wdrożyły zintegrowane systemy zarządzania jakością w opiece długoterminowej, które obejmują wszystkie jej formy, umożliwiając płynne przejścia w momencie zmiany. Wykorzystują kompleksowe narzędzia oceny potrzeb oraz zaawansowane systemy monitorowania jakości. Większość krajów europejskich stosuje różnorodne modele i ramy zarządzania jakością. W Polsce brakuje ujednoliconego narzędzia oceny potrzeb. Funkcjonuje podział między oceną społeczną (opartą na ograniczeniach funkcjonalnych) a zdrowotną (opartą na skali Barthel), a dane o jakości usług są zbierane fragmentarycznie.
Przykładami systemów zarządzania jakością opracowanym dla opieki długoterminowej są E-Qualin w placówkach oraz interRAI – zintegrowane narzędzie oceny i monitorowania potrzeb oraz wyników pacjentów, używane do personalizacji opieki i oceny jakości życia mieszkańców w domach opieki. Wykorzystywane są też ogólne systemy zarządzania jakością, takie jak EQUASS (European Quality in Social Services) – system oparty na ciągłym doskonaleniu jakości, uczeniu się i rozwoju, wspierany w wielu krajach UE i umożliwiający akredytację za wysoką jakość usług. Inne ogólne systemy – tp EFQM (European Foundation for Quality Management) oraz dobrze znany ISO 900, który prócz zarządzania jakością zapewnia ramy dla ujednolicania procesów.
Raport opisuje przykłady działań podejmowanych w różnych krajach. Austria wprowadziła Narodowy Certyfikat Jakości (NQC) dla instytucji długoterminowej opieki. Certyfikacja jest dobrowolna i nagradza placówki, które przekraczają minimalne standardy. Analizowane są parametry związane z jakością życia mieszkańców, warunkami pracy personelu oraz procesami zarządzania. Irlandia stosuje szczegółowe standardy jakości dla opieki domowej i instytucjonalnej, a także prowadzi regularne badania zadowolenia pacjentów z usług opiekuńczych.
WHO zidentyfikowało kluczowe narzędzia wspierające zarządzanie jakością na poziomie krajowym. Podstawą działania w tym zakresie są regulacje i normy, czyli ustalanie standardów jakości za pomocą ustawodawstwa. Niezbędne jest również wdrożenie zachęt ekonomicznych w systemie finansowania, premiując osiąganie wyższej jakości, takich jak płatności wynikowe istniejące w Wielkiej Brytanii. Korzystanie z systemów informacyjnych wspierających zbieranie danych i integrację opieki jest również podstawowym narzędziem, bez którego zarządzanie jakością na poziomie krajowym w sposób zintegrowany jest niemożliwe. Ostatnim i również istotnym składnikiem zarządzania jakością jest włączenie osób korzystających z opieki w procesy decyzyjne i monitorowanie jakości.