Dokładna kontrola glikemii ma zasadniczy wpływ na skuteczność leczenia i bezpieczeństwo chorych na cukrzycę. W Polsce wciąż dominują tradycyjne metody pomiaru, czyli glukometry.
W ciągu 2018 roku liczba pacjentów ze zdiagnozowaną cukrzycą wzrosła z 8 do 9 proc. populacji. Pacjenci są niezbyt skutecznie prowadzeni, na co wskazuje wysoka liczba powikłań, jak choćby zbyt duży odsetek amputacji. Jedną z najważniejszych przyczyn tego stanu rzeczy są błędy w monitorowaniu poziomu glikemii – wskazują autorzy raportu* „Znaczenie nowoczesnych metod monitorowania glikemii i telemedycyny dla poprawy jakości opieki nad pacjentem z cukrzycą”.
W ostatnim ćwierćwieczu ukazało się szereg doniesień naukowych dotyczących wpływu intensywnego monitorowania poziomu glukozy na wyrównanie metaboliczne u pacjentów z cukrzycą. Dowodzą one, że zwiększenie intensywności i polepszenie jakości kontroli poziomu glukozy poprawiają długoterminowe wyrównanie metaboliczne – o ile pacjent dysponuje narzędziem terapeutycznym umożliwiającym doraźną interwencję w odpowiedzi na wzrost poziomu glukozy, na przykład zwiększeniem dawki insuliny.
Królestwo pasków
Na monitorowanie poziomu glukozy wydajemy 36 proc. pieniędzy przeznaczonych na prowadzenie pacjentów z cukrzycą. Można zatem odnieść wrażenie, że polski system opieki zdrowotnej w uwzględnia potrzeby chorych dotyczące pomiarów poziomu glukozy. Zdaniem autorów raportu liczby te wymagają dodatkowych komentarzy. Pół miliarda złotych przeznaczane na monitorowanie poziomu glukozy wydawane jest niemal w całości na oznaczenia glukometryczne. Natomiast nowoczesne metody monitorowania glikemii refunduje się w bardzo niewielkim, marginalnym zakresie. Tymczasem w innych krajach europejskich stopniowo wypierają one glukometry, w szczególności u chorych z cukrzycą typu 1.
Nowe metody pomiaru glikemii Postęp techniczny, który się dokonał w ciągu ostatnich dekad, przyniósł ze sobą rozwój urządzeń mierzących poziom glukozy we krwi w warunkach domowych. Są dyskretniejsze i dokładniejsze od stosowanych dotychczas glukometrów.
CGM (continuous glucose monitoring) – to ciągły pomiar glikemii, którego odczyt odbywa się w czasie rzeczywistym, bez konieczności dodatkowych działań ze strony pacjenta. System składa się z trzech elementów – sensora, transmitera oraz czytnika. Sensor dokonuje pomiarów glikemii, transmiter (czyli nadajnik) przesyła dane z tych pomiarów do czytnika. – W zależności od systemu rolę czytnika może pełnić pompa insulinowa, telefon lub odrębne urządzenie.
FGM (flash glucose monitoring) – to system pomiaru glikemii, który odbywa się wprawdzie bez nakłuwania opuszki palca, ale dzięki zbliżeniu czytnika do sensora. Ten sposób pomiaru wymaga zatem zaangażowania pacjenta. Transfer danych z sensora do czytnika w tym przypadku nie odbywa się w sposób automatyczny.
W obydwu przypadkach najważniejszą składową systemu jest sensor (elektroda, czujnik), który umieszczany jest w tkance podskórnej. Pomiar glikemii odbywa się w płynie śródtkankowym, a nie we krwi. Nie ma więc konieczności nakłuwania opuszka palca.
Przewaga technologiczna
Wielu danych dotyczących wyrównania metabolicznego nie można uzyskać inaczej niż za pomocą systemu flash glucose monitoring lub continuous glucose monitoring. Tymczasem raporty z tych systemów (tzw. ambulatoryjny profil glikemii, AGP) stają się dzisiaj podstawowym narzędziem oceny kontroli poziomu glukozy. AGP wizualizuje i parametryzuje dane uzyskane z nowoczesnych systemów monitorowania glikemii i jest zalecany jako standard przedstawiania danych z ciągłych pomiarów glikemii.
We wspólnym oświadczeniu Europejskiego Towarzystwa Badań nad Cukrzycą (EASD) i Amerykańskiego Towarzystwa Diabetologicznego (ADA) autorzy wskazali, że „AGP jest zalecony jako ujednolicony sposób prezentowania danych dotyczących glikemii”.
Dodatkowe dane i telemedycyna
Systemy flash glucose monitoring/continuous glucose monitoring poza aktualną wartością glikemii (jedyną informacją, jaką można uzyskać przy stosowaniu glukometru) dostarczają równocześnie dwóch dodatkowych informacji:
- wyniki glikemii z ostatnich godzin przedstawione w postaci ciągłego wykresu
- tempo i kierunek zmian glikemii z ostatnich 15 lub 20 minut zobrazowane za pomocą strzałek trendu.
Dzięki temu możliwe jest wykorzystanie telemedycyny w prowadzeniu pacjentów z cukrzycą. Nowoczesne systemy monitorowania glikemii posiadają też aplikacje, umożliwiające bieżące wysyłanie poprzez chmurę internetową wyników pomiarów glikemii innym osobom – np. członkom rodziny (tzw. aplikacje opiekuna). W przypadku dzieci oraz osób starszych ma to bardzo istotne znaczenie – dzięki temu rodziny mogą ich wspierać w terapii cukrzycy.
Ekonomika nowoczesnego monitoringu glikemii
Zdaniem autorów raportu, stosowanie nowoczesnych metod kontroli glikemii może przynieść płatnikowi publicznemu korzyści finansowe. Będą prowadzić do zmniejszenia wydatków pośrednich i bezpośrednich związanych z epizodami hipoglikemii, często wymagającymi hospitalizacji. Dane z badań klinicznych jednoznacznie wskazują, że stosowanie nowoczesnych metod monitorowania glikemii pozwala znacząco zmniejszyć przypadki niedocukrzeń. W przypadku systemu flash glucose monitoring liczba epizodów niedocukrzeń oraz czasu spędzonego w hipoglikemii u pacjentów z cukrzycą typu 1 i typu 2 jest mniejsza o kilkadziesiąt procent.
Przewodniczącymi Rady Naukowej, która opracowała raport są prof. dr hab. n. med. Dorota Zozulińska-Ziółkiewicz z Katedry i Kliniki Chorób Wewnętrznych i Diabetologii Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu i jednocześnie prezes Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego oraz prof. dr hab. n. med. Maciej T. Małecki, z Katedry i Klinika Chorób Metabolicznych Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego.