Badania przesiewowe pod kątem raka piersi, szyjki macicy i jelita grubego mają udokumentowaną wysoką skuteczność. Pozostałe dotyczące raka – już nie, często mogą przynieść więcej szkód niż korzyści – pisze WHO w komentarzu do opublikowanych wytycznych prowadzenia badań przesiewowych chorób nowotworowych.
Światowa Organizacja Zdrowia adresuje swoje wytyczne do decydentów podejmujących wysiłek na rzecz prowadzenia badań przesiewowych – „Chcemy zwiększyć korzyści płynące z istniejących programów i pomóc w decyzji czy i jak prowadzić nowe programy. A przy tym odnieść się do niektórych powszechnych, ale błędnych wyobrażeń na ich temat”.
Kluczowym przesłaniem autorów wytycznych jest to, że potrzebujemy wiedzieć, kiedy przeprowadzać badań przesiewowe w kierunku raka a kiedy z nich zrezygnować. „Bo badania przesiewowe trudny i złożony proces, który może przynieść więcej szkód niż korzyści, co eksperci WHO zbyt często zauważają podczas oceny programów w krajach” – mówi Marilys Corbex, ekspert WHO. Jej zdaniem ważne jest, aby decydenci rozumieli zalety i wady badań przesiewowych w kierunku różnych nowotworów – „Zależy nam także by rozumieli ryzyko, które może wywołać wdrażanie nieodpowiednio skonstruowanych programów, w które i tak zainwestować trzeba z natury rzeczy znacznych zasoby. Decydenci, pracownicy służby zdrowia i opinia publiczna często wydają się nieświadomi potencjalnych szkód związanych z badaniami przesiewowymi, ich kosztów i obciążenia dla systemu opieki zdrowotnej”.
Decydenci muszą również zaznajomić się z naukowymi dowodami dotyczącymi badań przesiewowych w kierunku różnych typów raka. „Chociaż może się to wydawać sprzeczne z intuicją, badania przesiewowe w kierunku raka nie zawsze są odpowiednią strategią walki z niektórymi nowotworami” – podkreśla WHO.
Nowe przewodnik grupuje typy nowotworów w trzech kategoriach:
- pierwsza obejmuje nowotwory, dla których istnieją mocne dowody na posiadanie wysokiej jakości i efektywności badań przesiewowych;
- druga – nowotwory, dla których trwają badania w celu ustalenia, czy programy badań przesiewowych dla określonych typów raka są skuteczne;
- trzecia – rodzaje raka, w przypadku których badań przesiewowych nie należy brać pod uwagę, ponieważ nie oczekuje się, że korzyści wynikające z badań przesiewowych przewyższą szkody.
„Obecnie WHO zaleca programy badań przesiewowych tylko pod kątem trzech rodzajów raka – piersi, szyjki macicy i jelita grubego. Oznacza to, że istnieje wystarczająca udowodniona skuteczność i opłacalność ustanowienie zorganizowanych populacyjnych programów badań przesiewowych dla tych rodzajów raka, ale nie dla jakiegokolwiek innego rodzaju raka” – czytamy w wytycznych WHO.
Ich autorzy wskazują, że istnieją spójne dowody na to, że ogólne kontrole zdrowia dorosłych poza rutynowym wykrywaniem przypadków przez podstawową opiekę zdrowotną prawdopodobnie nie przyniosą korzyści i mogą prowadzić do niepotrzebnych badań i leczenia – „Naddiagnoza (odnajdowanie przypadków, które nie wymagają interwencji, ang. overdiagnosis – przyp. red.), za którą często podąża nadmierne leczenie mogą powodować szkody zdrowotne poprzez niepotrzebne zabiegi chirurgiczne i radioterapię z powiązanym ryzykiem i wyczerpują zasoby publicznej opieki zdrowotnej”.
Światowa Organizacja Zdrowia zaleca:
- Aby badania przesiewowe w kierunku raka były skuteczne, muszą być postrzegane jako droga. Przed rozpoczęciem lub rozszerzeniem ścieżki badań przesiewowych decydenci muszą zapewnić przejście pacjenta przez wszystkie etapy badań. Obejmuje to dostęp do terminowej diagnozy oraz wysokiej jakości leczenia i obserwacji.
- Przed rozpoczęciem programu badań przesiewowych w kierunku raka należy rozważyć program wczesnej diagnostyki.
- Nie ma doskonałych testów przesiewowych; zawsze będą fałszywie pozytywne i fałszywie negatywne.
*Analiza wszystkich potencjalnych konsekwencji jest ważnym krokiem w opracowaniu rozsądnego oszacowania prawdziwego efektu programu badań przesiewowych. - Programy badań przesiewowych muszą być organizowane, ponieważ służą zmniejszaniu śmiertelności z powodu raka. Ale aby program badań przesiewowych odniósł sukces, musi charakteryzować się wysoką jakością i udziałem odpowiedniej populacji.
- Kraje powinny skoncentrować się badaniach przesiewowych raka szyjki macicy, a następnie raka piersi i raka jelita grubego, zanim rozważą rozpoczęcie nowych programów badań przesiewowych w kierunku innych nowotworów.
