Nowy program badań przesiewowych w kierunku raka jelita grubego jest bardzo potrzebny, ponieważ od stycznia 2022 r. wstrzymane zostało wykonywanie kolonoskopii przesiewowej w ramach dotychczasowego programu.
Program badań przesiewowych w kierunku raka jelita grubego był prowadzony w Polsce od roku 2000. W ramach tego programu osobom po 50. roku życia oferowano bezpłatne badanie kolonoskopowe. Na początku program miał zgłaszalność ok. 35 proc., ta jednak z czasem malała, a podczas pandemii spadła poniżej 20 proc. Dlatego specjaliści zaproponowali modyfikację programu. „Ponieważ spada akceptacja badań kolonoskopowych zaproponowaliśmy najnowocześniejszy test na krew utajoną w kale – FIT (fecal immunochemical test). Wypada on dodatnio u 10 proc. osób i u tych osób wykonuje się następnie kolonoskopię” – tłumaczy prof. Jarosław Reguła, krajowy konsultant w dziedzinie gastroenterologii.
„Liczyliśmy, że za rok-dwa lata przejdziemy całkiem na test FIT, a w tym czasie będziemy wygaszać program kolonoskopowych badań przesiewowych. Jednak nie przygotowano jeszcze wszystkich zmian legislacyjno-organizacyjnych, żeby ten program wprowadzić, a jednocześnie przerwano przesiewowe badania kolonoskopowe. Czyli od 1 stycznia 2022 r. niestety badania przesiewowe stanęły” – mówił prof. Reguła podczas otwarcia w Sejmie wystawy edukacyjnej dotyczącej raka jelita grubego – pt. „Kolonoskopia to nie kosmos”. Jej inicjatorką jest przewodnicząca Parlamentarnego Zespołu ds. Praw Pacjentów poseł Violetta Porowska.
Wykonywanie testu FIT w ramach badań przesiewowych zaczyna się po 50. roku życia i powtarza co dwa lata. „Skuteczność tego testu w wykrywaniu raka jest bardzo dobra, a w wykrywaniu gruczolaków (tj. łagodnych zmian nowotworowych, polipów, które można wykryć i usunąć w trakcie kolonoskopii) trochę mniejsza, jednak znacznie większa niż starego testu na krew utajoną” – mówił Jarosław Reguła. Dla grupy pacjentów z rodzinnym wywiadem w kierunku raka jelita grubego czy zespołami genetycznymi podstawowym badaniem profilaktycznym pozostanie nadal kolonoskopia. Powinna ona być wykonywana generalnie od 40 roku życia lub 10 lat wcześniej niż najmłodsze zachorowanie w rodzinie „Czyli, gdy było w rodzinie zachorowanie w wieku 45 lat, to badanie powinno być wykonywane od 35. roku życia”.
Prof. Reguła zaznacza, że przez ponad 20 lat badań przesiewowych w kierunku raka jelita grubego została wyłoniona lista ośrodków wykonujących kolonoskopię najwyższej jakości. Ponieważ w ramach badań przesiewowych badani są ludzie potencjalnie zdrowi nie może być pomyłek w wynikach badania – „Mamy wyłonione 140 ośrodków w Polsce, za których jakość gwarantujemy. Tymczasem rozporządzenie, które ma wejść w życie, daje możliwość każdemu ośrodkowi w Polsce – który chce i uważa, że jest przygotowany – możliwość wykonywania badań przesiewowych. Jesteśmy temu przeciwni ponieważ podstawą wszystkich badań przesiewowych jest kontrolowanie jakości”. Dodał, że lista tych ośrodków została przekazana Ministerstwu Zdrowia. Jest ona również dostępna dla pacjentów na stronie internetowej pbp.org.pl.
Dyrektor Departamentu Lecznictwa w Ministerstwie Zdrowia Michał Dzięgielewski przyznał, że jest pewien poślizg czasowy, jeśli chodzi o wprowadzanie nowego programu badań przesiewowych w kierunku raka jelita grubego. „Ale w tej chwili już w konsultacjach jest rozporządzenie, które ukonstytuuje program profilaktyki i będzie to tym razem program trwały i na całe lata, ponieważ wchodzi do koszyka świadczeń NFZ” – podkreślił. Dodał, że w ramach nowego programu kolonoskopia będzie również finansowana w znieczuleniu – „Tu problemem nie są finanse, ale dostępność anestezjologów. (…) Mam nadzieję, że powoli będą oni wracać do zadań, które wykonywali przed pandemią”. Zaznaczył też, że obecnie pacjenci, którzy chcą poddać się badaniu kolonoskopowemu mogą z niego skorzystać w ramach ambulatoryjnej opieki specjalistycznej (AOS).
„Rak jelita grubego to jest wyjątkowy nowotwór w tym sensie, że możemy sobie z nim poradzić właśnie poprzez profilaktykę. Mamy narzędzie, jakim jest kolonoskopia” – powiedziała poseł Violetta Porowska, inicjatorka wystawy edukacyjnej dotyczącej raka jelita grubego – pt. „Kolonoskopia to nie kosmos”. Jak podkreśliła, z badań wynika, że wykryty we wczesnym stadium nowotwór ten jest możliwy do wyleczenia – „Dlatego musimy edukować społeczeństwo, że kolonoskopia to nie kosmos, że nie możemy szukać wymówek, usprawiedliwień jeśli chodzi o kolonoskopię, ponieważ na szali mamy nasze zdrowie, a nawet życie”.
Rak jelita grubego zajmuje drugie wśród mężczyzn i trzecie wśród kobiet miejsce jeśli chodzi o przyczyny zgonów nowotworowych Polaków. „Co roku na raka jelita grubego zapada 19 tys. osób, a to oznacza, że każdego dnia 50 osób dowiaduje się, że ma ten nowotwór. Co roku 12 tys. umiera z powodu raka jelita grubego. A wiemy, że te statystyki niestety będą się pogarszać według prognoz Krajowego Rejestru Nowotworów, w związku ze starzeniem się społeczeństwa” – mówi prof. Jarosław Reguła. Z prognoz wynika, że w 2030 r. liczba zachorowań na raka jelita grubego będzie wynosić ok. 28 tys.
