Wirus HPV jest odpowiedzialny m.in. za powstawanie raka szyjki macicy. Co roku na ten nowotwór zapada blisko 3 tys. Polek, niestety część z nich, na skutek zbyt późnej diagnozy, umiera. Dlatego tak ważna jest profilaktyka, czyli systematyczne wykonywanie badania cytologicznego.
Cienkowarstwowa cytologia na podłożu płynnym, LBC (ang. Liquid Based Cytology) to nowa technologia wykonywania przesiewowych badań cytologicznych. W USA, krajach Beneluksu i Wielkiej Brytanii wypiera klasyczną cytologię. Polskie Towarzystwo Ginekologiczne (PTG) rekomenduje LBC jako metodę zalecaną w przesiewowych badaniach w kierunku raka szyjki macicy.
W technologii LBC wymaz z szyjki macicy pobierany jest na specjalne podłoże płynne, a nie na szkiełko. Podłoże płynne minimalizuje ryzyko uszkodzenia komórek oraz pozwala na wyeliminowanie z pobranego materiału niepożądanych elementów tj. śluz, czerwone i białe krwinki, bakterie, które utrudniają dalszą ocenę mikroskopową.
Liczne badania kliniczne wykazały, że LBC poprzez eliminację wad cytologii konwencjonalnej jest czulsza i dokładniejsza. Badania porównawcze cytologii konwencjonalnej i LBC dowodzą wzrostu wykrywalności komórek atypowych (zmiany HSIL) za pomocą LBC przy spadku odsetka preparatów niesatysfakcjonujących, czyli takich, których nie udało się poddać analizie. W cytologii konwencjonalnej zdarza się, że materiał jest nierównomiernie rozprowadzony na szkiełku, komórki są niewidoczne lub zachodzą na siebie. Możliwa jest sytuacja, kiedy większość komórek nie została przeniesiona na szkiełko lub jest zniszczona przez użycie niewłaściwego przyrządu do pobierania. W przypadku LBC możliwość takich sytuacji jest ograniczona do minimum.
Dużą zaletą LBC jest także możliwość poszerzenia diagnostyki poprzez wykorzystanie tej samej próbki do wykonania dodatkowych testów, służących do wykrycia m.in. bakterii Chlamydia trachomatis czy wirusów opryszczki (HSV).
Jak należy rozumieć wyniki badania cytologicznego
Od 2001 r. wynik cytologii opisywany jest w systemie Bethesda. Wcześniej stosowana pięciostopniowa skala Papanicolau została uznana za niewystarczającą, ponieważ określenie grupy cytologicznej nie dostarczało ginekologowi wszystkich informacji, które są bardzo istotne dla dalszego postępowania. System Bethesda znacząco zmienił jakość odczytu cytologii. Wprowadzono wiele pośrednich etapów rozpoznań, które do tej pory były wrzucone do jednej grupy w systemie Papanicolau i była to cytologia III i IV stopnia.
Protokół oceny cytologicznej rozmazu wg Bethesda obejmuje m.in. informacje na temat typu preparatu cytologicznego (A), jakości rozmazu (B), jego ogólnej charakterystyki (C). Wyniki przekazywane pacjentkom mogą obejmować wyłącznie kryterium F, czyli opis i interpretację wyniku cytologii, oraz informacje o jakości preparatu.
- FI – wynik prawidłowy, nie stwierdza się cech śródnabłonkowej neoplazji (niekontrolowanego namnażania się komórek, które przekształcają się w komórki nowotworowe) ani raka;
- ASC-US – nieprawidłowe komórki nabłonka wielowarstwowego płaskiego (tego, który znajduje się w pochwie) o nieokreślonym znaczeniu – są one zmienione najczęściej w wyniku przewlekłego procesu zapalnego;
- ASC-H – nieprawidłowe komórki nabłonka wielowarstwowego płaskiego, w której nie można wykluczyć zmian śródpłaskonabłonkowych dużego stopnia;
- LSIL – wynik nieprawidłowy, zmiana śródpłaskonabłonkowa małego stopnia, określana również jako CIN I. To jest najczęściej zmiana wynikająca z infekcji HPV;
- HSIL – wynik nieprawidłowy, zmiana śródpłaskonabłonkowa dużego stopnia, czyli dysplazja w nabłonku wielowarstwowym płaskim oznaczana jako CIS, CIN II i CIN III. CIN III to dysplazja dużego stopnia. W rozmazie są liczne komórki, z których może powstać nowotwór.
Tytuł jest mylący – cytologia LBC nie wykrywa wirusów HPV tylko zmiany komórkowe powodowane przez te patogeny. Do wykrywania HPV służą teste molekularni-genetyczne , np. PCR. Są one zreszta czulsze niż cytogia LBC w wykrywaniu stanów przednowotworowych szyjki macicy.