Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) opublikowała zaktualizowaną listę patogenów stanowiących poważne zagrożenie dla zdrowia publicznego. WHO apeluje o nadzorowanie antybiotykooporności oraz spójną ogólnoświatową strategię ograniczania skali tego zjawiska. Eksperci wskazują na pozytywne skutki już podjętych działań. Około 5 mln ludzi rocznie umiera na cały świecie z powodu oporności drobnoustrojów.
Lata nadużywania antybiotyków w farmakoterapii skutkują coraz większą opornością bakterii. Stanowi to globalne zagrożenie i duże wyzwanie dla zdrowia publicznego. Szacuje się, że efektem tego zjawiska było 4,95 mln zgonów na całym świecie w 2019 roku. Eksperci podkreślają, że ta liczba będzie wzrastać, dlatego konieczne są spójne, globalne działania osób odpowiedzialnych za politykę zdrowotną. Światowa Organizacja Zdrowia opublikowała zaktualizowaną listę patogenów stanowiących poważne zagrożenie dla zdrowia publicznego. Według WHO, opracowane i wprowadzone w ciągu ostatnich lat interwencje, zaczynają przynosić pozytywne skutki.
W raporcie patogeny zostały podzielone, podobnie jak w poprzedniej edycji opublikowanej w 2017 roku, na trzy grupy różniące się pilnością opracowania nowych antybiotyków je zwalczających: krytyczne, o wysokim priorytecie oraz o niskim priorytecie.
Grupa krytyczna – to bakterie, które stwarzają największe niebezpieczeństwo dla zdrowia publicznego z powodu m.in. małych możliwości leczenia, dodatkowo ograniczanych przez wzrost lekooporności czy wysokie wskaźniki śmiertelności i zachorowalności. Szczególnie podkreślane jest tu zagrożenie ze strony bakterii Gram-ujemnych np. enterobakterii, które są już teraz wyjątkowo oporne na wiele antybiotyków, w tym na tzw. antybiotyki ostatniej szansy. Mają one nie tylko dużą zdolność do tworzenia nowych mechanizmów chroniących je przed działaniem leków, ale również mogą je przekazywać za pośrednictwem materiału genetycznego innym bakteriom. Oprócz bakterii Gram-ujemnych, w tej grupie znalazły się również prątki gruźlicy oporne na ryfampicynę (lek pierwszego rzutu w gruźlicy). Z powodu rozluźnienia kontroli nad tą chorobą, powróciła ona z dużą siłą i obecnie jest określana przez WHO jako globalne niebezpieczeństwo dla zdrowia publicznego.
Grupa o wysokim priorytecie – to patogeny, które zagrażają przede wszystkim mieszkańcom państw o niskich i średnich dochodach. Wymieniono tu Salmonellę i Shigellę, które w tej edycji znalazły się w tej grupie z uwagi na obserwowany wzrost ich oporności na dotychczasowe postępowanie farmakoterapeutyczne. W aktualizacji zwraca uwagę przeniesienie do tej grupy z grupy krytycznej Pseudomonas aeruginosa (CRPA) opornego na karbapenemy. Wynika to z globalnego spadku oporności tego patogenu na antybiotykoterapię. Jednakże autorzy raportu podkreślają, że z uwagi na istnienie regionów, w których wciąż zakażenia CRPA stanowią spore obciążenie dla systemu opieki zdrowotnej, dotychczasowe strategie postępowania w zakresie badań, zapobiegania i kontroli pozostają wszędzie aktualne. Ponadto do tej grupy zakwalifikowano bakterie szczególnie groźne w placówkach opieki zdrowotnej np. Pseudomonas aeruginosa, oraz mogące transmitować elementy odporności w całym spektrum „One Health” np. Enterococcus faecium.
Średni priorytet – to grupa obejmująca drobnoustroje niebezpieczne dla pewnej części populacji, czyli głównie dzieci i osób starszych. Wymieniono tu Streptococcus pneumoniae, Streptococci grupy A i B, oraz Haemophilus influenzae.
W porównaniu do raportu z 2017 roku, z wykazu usunięto kilka bakterii (np. Helicobacter pylori oporną na klarytromycynę) na podstawie dowodów wskazujących na znaczące zmniejszenie ich antybiotykooporności w skali globalnej.
Celem tworzenia i aktualizowania list WHO jest wskazanie kierunków ogólnoświatowej walki z opornością na środki przeciwdrobnoustrojowe oraz pokazanie obszarów w których praca nad nowymi lekami jest najpilniejsza. WHO wskazuje, że oprócz podnoszenia świadomości co do odpowiedzialnej antybiotykoterapii, ważny jest również nadzór nad nią oraz stały monitoring antybiotykooporności. Pomiędzy państwami powinna istnieć stała wymiana danych epidemiologicznych i informacji o oporności drobnoustrojów, a także współpraca w zakresie przekazywania sprawdzonych strategii ograniczania zjawiska oporności patogenów chorobotwórczych.
Światowa Organizacja Zdrowia podkreśla, że w farmakoterapii – dostosowanej do potrzeb danego pacjenta – specjalistów powinny wspierać szybkie i dokładne narzędzia diagnostyczne. W przypadku regionów świata o niższych dochodach należy dążyć do zapewnienia dostępu do całego spektrum leków przeciwdrobnoustrojowych, na równi z bogatszymi państwami. Z kolei edukacja musi dotyczyć zarówno personelu medycznego, jak i pacjentów. W przypadku niektórych chorób najlepszym sposobem jest ograniczenie liczby przypadków poprzez szczepienia ochronne. O sukcesie tej metody zapobiegania antybiotykooporności decyduje edukacja społeczna oraz zapewnienie dostępu do świadczeń osobom na całym świecie, niezależnie od ich statusu socjoekonomicznego. Eksperci WHO podkreślają również rolę wzmacniania odporności systemów ochrony zdrowia, w tym stabilizacji łańcucha dostaw. Pamiętając o założeniach „One Health”, powinno się również ograniczać stosowanie antybiotyków w hodowli zwierząt i uprawie roślin.