Używane w Europie narkotyki stanowią obecnie bardziej różnorodną grupę niż kiedyś. Powszechne jest jednoczesne przyjmowanie różnych substancji. Najpowszechniej zażywanymi substancjami odurzającymi są konopie indyjskie — ich rozpowszechnienie jest pięciokrotnie większe niż pozostałych substancji.
W ostatnich latach w Europie zachodzą duże zmiany w obszarze narkotyków. Należy do nich pojawienie się większej liczby niekontrolowanych substancji. Zaobserwowano również istotne zmiany na rynku narkotyków oraz w zakresie ich używania. Wcześniej na rynku narkotykowym w Europie dominowały substancje pochodzenia roślinnego importowane do Europy. Obecnie silną pozycję zajmują narkotyki syntetyczne oraz ich produkcja.
Europejskie Centrum Monitorowania Narkotyków i Narkomanii (EMCDDA) opublikowało “Europejski raport narkotykowy 2019: Tendencje i osiągnięcia”. Coroczna publikacja przedstawia analizę najnowszych danych dotyczących sytuacji narkotykowej i odpowiedzi na nią w Unii Europejskiej, Norwegii i Turcji.
Choć konsumpcja heroiny i innych opioidów pozostaje na stosunkowo niskim poziomie, to właśnie te narkotyki wiążą się z najbardziej szkodliwymi formami konsumpcji, w tym z podawaniem drogą iniekcji. Zakres użycia stymulantów oraz ich najpowszechniejsze rodzaje różnią się w zależności od państwa, narasta zjawisko zażywania stymulantów w drodze iniekcji. Narkotyki są częściej używane przez mężczyzn, a różnica ta jest zazwyczaj szczególnie wyraźna w przypadku bardziej intensywnego lub regularnego używania.
Rynek narkotyków podlega ciągłym zmianom
W kontekście globalnym Europa jest ważnym rynkiem narkotykowym, na który trafia zarówno produkcja miejscowa, jak i środki przemycane z innych regionów świata. Ameryka Południowa, Azja Zachodnia i Afryka Północna to ważne regiony pochodzenia narkotyków przywożonych do Europy, przy czym nowe substancje psychoaktywne pochodzą w dużej mierze z Chin. Niektóre narkotyki i prekursory są przemycane przez Europę na inne kontynenty. Europa to również region, w którym wytwarza się konopie indyjskie i narkotyki syntetyczne; konopie są produkowane głównie do konsumpcji lokalnej, natomiast część wytworzonych narkotyków syntetycznych jest produkowana w celu wywozu do innych regionów świata.
W 2018 roku wykryto 55 nowych substancji psychoaktywnych, które zostały zgłoszone do unijnego systemu wczesnego ostrzegania o nowych substancjach psychoaktywnych. Ta liczba jest podobna do liczby z 2017 roku, ale dużo niższa niż w latach 2013 i 2014. Chociaż może to sugerować spadek innowacyjności w tej dziedzinie, należy zauważyć, że duża liczba substancji już zgłoszonych nadal pojawiała się każdego roku na europejskim rynku narkotykowym, co wskazuje, że substancje te mogą utrzymywać się przez pewien czas na rynku. Zaobserwowano również zmiany z rodzajach substancji, co stanowi potencjalny sygnał, że nowe substancje psychoaktywne są w coraz większym stopniu skierowane do osób zażywających narkotyki od długiego czasu i osób, których dotyczy problemowe używanie środków odurzających.
Tegoroczny raport zawiera omówienie rozwoju sytuacji w dziedzinie m-zdrowia. Z tym obszarem wiąże się nadzieje na wsparcie walki z narkotykami. Zmiany w tej dziedzinie zachodzą pod wpływem zasobów internetowych i aplikacji mobilnych, a w najnowszych, innowacyjnych podejściach analizuje się możliwość wykorzystania wirtualnej rzeczywistości w leczeniu uzależnienia od narkotyków, pomaganiu pacjentom w budowaniu odporności na pokusy narkotykowe oraz ograniczeniu głodu narkotykowego.
Nowe źródła wiedzy o spożyciu narkotyków – z analizy ścieków i internetu
Tegoroczny europejski raport narkotykowy wykorzystuje wiele nowych źródeł danych. Stosowana analiza ścieków daje pewien obraz ilości narkotyków konsumowanych przez lokalne społeczności w miastach europejskich. Jedną z zalet tego źródła danych jest to, że informacje mogą być zgłaszane szybko, dzięki czemu mogą stanowić potencjalnie skuteczne ostrzeżenie o zmianach poziomu konsumpcji narkotyków. Ilustrują to nowe dane za 2018 r. opublikowane ostatnio przez grupę SCORE i EMCDDA, które wskazują na większe rozproszenie geograficzne oraz ogólny wzrost konsumpcji wszystkich powszechnie stosowanych klas substancji pobudzających (stymulantów).
Do innych nowych źródeł danych uwzględnionych w tegorocznym raporcie należy europejska ankieta internetowa na temat narkotyków. Przeprowadzono ją na próbie osób przyjmujących narkotyki rekrutowanych przez internet. Dostarcza ona informacji o metodach przyjmowania i kupowania niedozwolonych środków odurzających. Analizowano również informacje dostępne dzięki usługom sprawdzania narkotyków, które umożliwiają zbadanie substancji i uzyskanie informacji o składzie.
Opioidy – mniejszy problem ale wciąż istniejący
Niegdyś europejski problem narkotykowy definiowano poprzez przyjmowanie heroiny drogą iniekcji. Obecniem liczba nowych osób uzależnionych od heroiny jest niewielka, poziom przyjmowania drogą iniekcji spada, a liczba nowych przypadków HIV wywołanych każdego roku dożylnym przyjmowaniem narkotyków zmniejszyła się o ok. 40 proc. na przestrzeni ostatniej dekady. Pomimo poprawy sytuacji, używanie opioidów nadal stanowi ważną składową kosztów zdrowotnych i społecznych ponoszonych w związku z zażywaniem narkotyków w Europie, a zagrożenia powodowane przez tę grupę narkotyków mogą nawet narastać.
W ciągu ostatnich 5 lat zaobserwowano ogólny wzrost liczby zgonów związanych z używaniem narkotyków, a tendencje wzrostowe odnotowano we wszystkich grupach wiekowych powyżej 30 roku życia. Wskaźniki podaży sugerują, że zagrożenie to może być coraz większe. Ilość skonfiskowanej heroiny wzrasta, czystość narkotyku pozostaje wysoka, a cena stosunkowo niska, co wskazuje na powszechną dostępność w wielu częściach Europy. Powodem do zaniepokojenia stało się wykrycie w niektórych państwach europejskich laboratoriów przetwarzających heroinę .
W wielu państwach, szczególnie we wschodnich częściach Europy, zapewnienie skutecznej redukcji szkód oraz leczenia jest nadal nieadekwatne. W niektórych państwach, gdzie zakres usług był stosunkowo dobry, sytuacja uległa pogorszeniu. Jednocześnie rosną potrzeby starzejącej się i często coraz bardziej podatnej na zagrożenia grupy osób używających opioidów od długiego czasu.
Obecną epidemię opioidów w Stanach Zjednoczonych i Kanadzie napędza używanie opioidów syntetycznych, w szczególności pochodnych fentanylu. W Europie na razie nie ma to miejsca, ale istnieją powody do niepokoju. Do unijnego systemu wczesnego ostrzegania o nowych substancjach psychoaktywnych zgłoszono około 50 nowych opioidów syntetycznych. Wiele z tych substancji powiązano z groźnymi zatruciami i zgonami. Niektóre z nich, jak karfentanyl, są szczególnie silne, przez co mogą być rozprowadzone w bardzo niewielkich trudnych do wykrycia ilościach. Co więcej, coraz większą rolę w problemie narkotykowym w wielu częściach Europy zdają się odgrywać opioidy syntetyczne stosowane zazwyczaj jako produkty lecznicze, w tym substancje wykorzystywane w leczeniu substytucyjnym i leczeniu bólu.
Dwadzieścia procent osób przyjmowanych na leczenie uzależnienia od narkotyków w związku z uzależnieniem od opioidów, jest uzależnionaych od opioidów syntetycznych. Substancje te coraz częściej są też wykrywane w przypadkach przedawkowania. Pomimo takiego zagrożenia obecne możliwości w zakresie wykrywania i zgłaszania dostępności, stosowania i konsekwencji opioidów syntetycznych pozostają ograniczone.
Rynek kokainy wciąż się rozwija
Zwiększona dostępność kokainy skutkuje wzrostem kosztów zdrowotnych. Rośnie ilczba nowych pacjentów rozpoczynających leczenie w związku z problemami kokainowymi. Aktualne dane dotyczące kokainy pokazują, że zarówno liczba konfiskat, jak i skonfiskowane ilości to historyczne rekordy. Kokaina wwożona jest do Europy licznymi szlakami i na różne sposoby, ale uwagę zwraca przede wszystkim wzrost wielkoskalowego przemytu przez ważne porty z wykorzystaniem kontenerów. O zwiększonej dostępności narkotyku świadczą również najwyższe w skali dekady dane szacunkowe dotyczące czystości kokainy na poziomie detalicznym. Na szczeblu pośrednim i detalicznym dostrzegalna jest reorganizacja łańcucha podaży kokainy i zaangażowanych podmiotów.
Pojawiają się innowacyjne strategie dystrybucji kokainy, takie jak centra obsługi telefonicznej, korzystanie z różnych technologii informatycznych, takich jak szyfrowanie, rynki darknetu, dealerskie media społecznościowe czy rynek kryptowalut.Ma to związek z powszechnym korzystaniem ze smartfonów, co prowadzi do „uberyzacji” handlu kokainą. Sprzedający konkurują ze sobą, oferując dodatkowe usługi, takie jak szybkie i elastyczne opcje dostawy.
Produkcja narkotyków syntetycznych w Europie, chociaż trudna do monitorowania, zdaje się wzrastać. Dostrzegalne jest rozprzestrzenianie używania metamfetaminy w nowych państwach w obrębie Unii Europejskiej. W ujęciu globalnym metamfetamina stanowi największe wyzwanie w dziedzinie narkotyków syntetycznych. W Europie stosowanie metamfetaminy było wcześniej ograniczone do kilku państw. W dużej mierze jest tak i dzisiaj, ale analiza ścieków wskazuje, że narkotyk ten zaczyna rozprzestrzeniać się na nowe państwa. Również wykryte laboratoria świadczą o rozszerzeniu skali produkcji oraz produkcji dla rynków poza UE.
Raport, także w polskiej wersji językowej, jest dostępny na stronie EMCDDA.
/ mzdrowie
