Koalicja na rzecz Leczenia Astmy proponuje nowy model organizacji opieki zdrowotnej nad chorymi na astmę, nakierowany na wzrost wartości zdrowotnej. Zakłada on zmiany na wszystkich poziomach systemu ochrony zdrowia.
Główne cele nowego modelu organizacji opieki – to poprawa efektywności i optymalizacji leczenia, zwiększenie wykrywalności astmy przez lekarzy rodzinnych, ustalanie indywidualnego planu leczenia pacjentów przez specjalistów alergologii i pulmonologii oraz przekształcenie oddziałów alergologii w Centra Leczenia Astmy Ciężkiej. Wprowadzenie postulowanych zmian powinno doprowadzić do wzrostu aktywności zawodowej chorych i zmniejszenia liczby hospitalizacji pacjentów z powodu zaostrzeń astmy. Raport i rekomendacje zmian zostały opracowana przez ekspertów z Uczelni Łazarskiego i klinicystów specjalizujących się w leczeniu astmy. Obejmuje analizę klinicznych oraz organizacyjno-finansowych aspektów diagnostyki i leczenia pacjenta z astmą w Polsce.
Według raportu to lekarz rodzinny powinien być pierwszym punktem kontaktowym dla chorych na astmę oskrzelową w systemach opieki zdrowotnej. “Zapewnienie ciągłej i skoordynowanej opieki w całym cyklu życia z chorobą zwłaszcza osobom cierpiącym na choroby przewlekłe wymaga jednak zastosowania nowych rozwiązań, wśród nich zintegrowanej opieki podstawowej i ambulatoryjnej oraz jasnej ścieżki dotarcia pacjenta z astmą ciężką do ośrodka prowadzącego terapie zaawansowane. Ważnym narzędziem wspierającym skuteczną kontrolę astmy może być system e-Recepty oraz nowoczesne inne rozwiązania e-Zdrowia wspierające lekarzy w procesie podejmowania decyzji terapeutycznych” – mówi dr Małgorzata Gałązka-Sobotka, dziekan Centrum Kształcenia Podyplomowego Uczelni Łazarskiego.
Najważniejsze wyzwania leczenia astmy w Polsce
Astma dotyczy 2,2 mln osób w Polsce, tj. ok. 6% populacji dorosłych). Spośród wszystkich alergicznych jednostek chorobowych jest najczęstszą przyczyną absencji chorobowej, hospitalizacji czy też długookresowej niezdolności do pracy. Celem leczenia astmy jest uzyskanie pełnej kontroli nad jej objawami. Ważne jest również zapobieganie zaostrzeniom i niedopuszczenie do pogorszenia stanu zdrowia pacjenta. Problemy z właściwym rozpoznaniem astmy oraz uzyskaniem kontroli nad jej objawami – to główne trudności napotykane w opiece nad chorym. W Polsce wiele osób z typowymi objawami astmy, jakimi jak kaszel, świsty, duszności, długo nie ma ustalonego rozpoznania. Nie wszyscy alergolodzy, pulmonolodzy czy lekarze rodzinni potrafią prawidłowo ocenić poziom kontroli choroby.
Najnowsze wytyczne wskazują, iż w leczeniu objawowym astmy należy ograniczać stosowanie leków wziewnych, tj.krótko działających beta-2-mimetyków (SABA). Ich nadużywanie może skutkować zaostrzeniami choroby, z kolei w przypadku stosowania 3 lub więcej dawek tygodniowo zwiększa się ryzyko przyszłych ataków astmy, a w przypadku 12 i więcej opakowań rocznie – ryzyko zgonu spowodowanego astmą.
Niestety pacjenci z astmą nadużywają doraźnych leków wziewnych. Badania w ramach projektu ASTMA ZERO (2019–2020) wykazały, iż średnie zużycie SABA przez polskiego pacjenta wynosi 3,66 opakowań rocznie. Natomiast 6% badanych chorujących na astmę i stosujących leki z tej grupy zużywa ponad 12 opakowań rocznie. Zgodnie z zaleceniami GINA stosowanie dGKS powinno być ograniczone jedynie do najcięższych postaci astmy – jeśli żadne inne dostępne metody leczenia, także leki biologiczne, nie przynoszą poprawy stanu chorego. Zgodnie ze standardami GINA przypadki astmy, w której uzyskanie kontroli choroby sprawia trudności, powinny być kierowane do ośrodków specjalistycznych w celu dalszej diagnostyki oraz wdrożenia leczenia biologicznego dostępnego w ramach programu lekowego.
Eksperci szacują, że nawet 32 tys. polskich pacjentów może cierpieć na ciężką postać astmy kwalifikującej się do zastosowania tej terapii. Do końca 2019 r. tylko 988 chorych otrzymywało świadczenie w ramach programu lekowego. Za ten stan rzeczy odpowiada niska świadomość wśród pacjentów i lekarzy, a także brak właściwej współpracy pomiędzy lekarzami diagnozującymi pacjentów a podmiotami leczniczymi oferującymi leczenie biologiczne.
Potrzebne zmiany systemowe
Zdaniem autorów raportu, leczenie astmy ciężkiej należy zaliczyć do priorytetów polskiego systemu ochrony zdrowia. Program zarządzania chorobą powinien zapewniać ciągłą, kompleksową, koordynowaną opiekę nad pacjentem na szczeblu krajowym i lokalnym. Strategia leczenia astmy powinna uwzględniać wdrożenie mechanizmów w ramach rozliczania świadczeń opieki zdrowotnej, premiujących finansowo odpowiednie leczenie zgodnie ze standardami klinicznymi i osiągnięcie właściwej kontroli astmy. Mechanizmy te powinny obejmować wszystkie poziomy systemu ochrony zdrowia, tj. POZ, AOS i leczenie szpitalne.
Głównym celem lekarzy rodzinnych powinno być wstępne rozpoznanie astmy, a następnie kontynuacja leczenia zaproponowana przez lekarza specjalistę w indywidualnym planie leczenia oraz monitorowanie aktualnego stanu zdrowia pacjenta. Z kolei lekarze specjaliści alergolodzy i pulmonolodzy powinni zweryfikować wstępne rozpoznanie astmy, ustalić indywidualny plan leczenia oraz przeprowadzić konsultację pacjentów przewlekłych w przypadku pogorszenia stanu zdrowia. Kluczowe jest zmniejszenie liczby hospitalizacji pacjentów z powodu zaostrzeń astmy w oddziałach szpitalnych, a także przekształcenie oddziałów alergologii w Centra Leczenia Ciężkiej Astmy. Zapewniałyby one dostęp do kompleksowego leczenia chorych z astmą w przypadkach, w których leczenie w warunkach ambulatoryjnych nie osiąga pożądanych efektów klinicznych.
Rozszerzenie funkcjonalności e-Recepty może wesprzeć pracę lekarza. Wykorzystanie e-recept może wspierać lekarzy rodzinnych w efektywnej kontroli astmy przez monitorowanie ilości przyjmowanych leków (SABA, dGKS) względem rekomendacji zawartych w wytycznych klinicznych. W momencie wystawiania recepty lekarz mógłby otrzymać informację zwrotną o ryzyku nadużywania przez pacjenta określonych grup leków.
