Nowa komisja do spraw zdrowia SANT w Parlamencie Europejskim z zapałem zabrała się do pracy. począwszy od wyłonienia władz Komisji z Adamem Jarubasem na czele. Omówiono wyniki kontroli Trybunału Obrachunkowego poziomu cyfryzacji w opiece zdrowotnej państw członkowskich i efektywności wsparcia KE podczas procesu wdrażania zmian w tym zakresie. Dyskutowano również o wynikach nowego raportu “Health at a Glance” w sprawie starzenia się w zdrowiu oraz niedoboru kadry w opiece zdrowotnej, które będą przedmiotem prac Komisji w najbliższym czasie.
Polski eurodeputowany Adam Jarubas został wybrany na przewodniczącego komisji do spraw zdrowia przez aklamację. Jego zastępcami zostali Tili Metz z Belgii (Grupa Zielonych / Wolne Przymierze Europejskie), Stine Bosse z Danii (Grupa Renew Europe), Romana Jerkovic z Chorwacji (Grupa Postępowego Sojuszu Socjalistów i Demokratów) oraz Emmanouil Fragkos z Grecji (Europejscy Konserwatyści i Reformatorzy). “To wielki dzień dla mnie, ale też rozpoczęcia się Komisji SANT – myślę, że zapisze się w historii UE jako ważny moment, kiedy rozpoczyna się nowy etap kształtowania europejskiej polityki zdrowia. Pandemia COVID-19 pokazała, że dzisiejsze wyzwania w zdrowiu nie znają granic. Pokazała też, że bardzo łatwo też można zerwać łańcuchy dostaw oraz jak duże jest europejskie uzależnienie od dostaw zewnętrznych. Pandemia również pokazała o ile bardziej skuteczni możemy być kiedy pracujemy razem. W minionej kadencji byliśmy wspólnie świadkami wielkiego sukcesu w obszarze polityki zdrowotnej. Uchwaliliśmy pierwszą holistyczną strategię – Europejski Program Walki z Rakiem. Chcemy kontynuować tę pracę z jeszcze większym zaangażowaniem. To i wiele innych działań z minionej kadencji budzą oczekiwania społeczne na większe zaangażowanie Unii w obszarze zdrowia. Komisja Europejska odpowiadając na obecne wyzwania chce budować tę politykę z wiarygodnym partnerem i mam nadzieję, że komisja SANT nim będzie. Nie możemy zmarnować zaufania jakie pokładają w nas nasi obywatele – to moje zobowiązanie jako przewodniczącego” – powiedział Adam Jarubas.
Cyfryzacja opieki zdrowotnej
Nowa komisja bez zbędnej zwłoki przystąpiła do prac goszcząc przedstawiciela Europejskiego Trybunału Obrachunkowego w związku z wynikami sprawozdania specjalnego 25/2024 na temat cyfryzacji opieki zdrowotnej. Zakres kontroli obejmował poziom działań Komisji Europejskiej wspierających państwa członkowskie podczas cyfryzacji rodzimych systemów opieki zdrowotnej oraz stopień cyfryzacji w komunikacji pomiędzy pacjentami, personelem medycznym, instytucjami zdrowia i kadrą medyczną.
W okresach 2014–2020 i 2021–2027 Unia Europejska przeznaczyła co najmniej 16 mld euro na cyfryzację opieki zdrowotnej za pośrednictwem różnych programów zarządzanych przez różne departamenty Komisji Europejskiej, z których każdy miał różne zasady i ustalenia dotyczące zarządzania. Kontrola wykazała, że ta złożoność utrudniała niektórym państwom członkowskim identyfikację dostępnych funduszy europejskich i stworzyła przeszkody podczas ubiegania się o przyznanie lub korzystania z tych funduszy. Innym problemem były niewystarczające zdolności administracyjne, zwłaszcza w przypadku mniejszych państw o ograniczonych zasobach, do realizacji czynności związanych z ubieganiem się o projekty i zarządzaniem nimi.
Ani Komisja, ani większość państw członkowskich nie miały kompleksowego zestawienia sposobu wykorzystania środków przeznaczonych na projekty cyfryzacji opieki zdrowotnej. Problemem była również zbieżność czasowa rozwoju instrumentów finansowych UE wspierających cyfryzację opieki zdrowotnej z zaangażowaniem państw członkowskich w walkę z pandemią COVID-19. Sporym wyzwaniem okazała się również konieczności posiadania współfinansowania krajowego i wydzielenie odpowiednich kwot z państwowych budżetów.
Romana Jerkovic podkreśliła, że sukces wdrażania cyfryzacji w opiece zdrowotnej jest zagrożony wysokim, nawet 45 proc. poziomem cyfrowego analfabetyzmu wśród społeczeństwa. Pomimo wysokiego finansowania nadal niektóre kraje, jak na przykład Czechy, nie radzą sobie z podstawową usługą, czyli wydawaniem e-recept. Jej zdaniem do płynnego korzystania z usług cyfrowych w opiece zdrowotnej jest jeszcze daleka droga, tym niemniej stanowią one niezastąpione narzędzie w opiece zdrowotnej, szczególnie na obszarach dużego rozproszenia społeczność.
Przedstawiciel Komisji Europejskiej zwrócił uwagę na szereg działań i inicjatyw unijnych wspierających cyfryzację zdrowia w państwach członkowskich, a także wspierających rozwój umiejętności i kompetencji cyfrowych oraz szkoleń w sektorze opieki zdrowotnej. Komisja łączy organy odpowiedzialne za zdrowie cyfrowe państw członkowskich w ramach dobrowolnej Sieci Zdrowia w celu wymiany najlepszych praktyk i przekazywania zaleceń państwom członkowskim.
Podczas zebrania wśród posłów wybrzmiewały obawy dotyczące przetwarzania danych wrażliwych i potencjalnych ich wycieków. Aby wyjść naprzeciw obawom co do bezpieczeństwa danych medycznych, 15 stycznia Komisja Europejska przyjęła plan działania w sprawie cyberbezpieczeństwa w szpitalach i placówkach opieki zdrowotnej. Istnieją rekomendacje wspierające państwa członkowskie i uczestników sektora opieki zdrowotnej w zapobieganiu, wykrywaniu i reagowaniu na potencjalne zagrożenia cyberbezpieczeństwa.
Toczą się prace nad unijnym rozporządzeniem w sprawie europejskiej przestrzeni danych zdrowotnych, którego pierwszym celem jest wzmocnienie praw obywateli i pacjentów w odniesieniu do ich danych. Drugim głównym celem jest umożliwienie wykorzystania ogromnego potencjału danych zdrowotnych i technologii cyfrowych do promowania innowacji w badaniach nad zdrowiem, a także postępu w odniesieniu do nowych terapii lub skuteczniejszych metod leczenia.
Starzenie się w zdrowiu
W drugiej części posiedzenia Komisji omówiono wyniki raportu “Health at a Glance”przygotowanego wspólnie przez OECD i Komisję Europejską. Tematami przewodnimi raportu było starzenie się w zdrowiu oraz niedobory kadrowe w służbie zdrowia. Z raportu wynika, że kobiety żyją średnio dłużej niż mężczyźni, ale spędzają średnio pięć lat dłużej w złym stanie zdrowia. “Nasza dyskusja na ten temat może się przydać podczas planowanych prac komisji nad zdrowiem kobiet. Raport na temat zrównoważonych systemów opieki zdrowotnej i nowego planu kryzysowego dotyczącego kadry medycznej uwzględni dane z raportu, który wskazuje na niedobory lekarzy, pielęgniarek i położnych szacowanymi na 1,2 mln w 2022 roku” – powiedział Adam Jarubas.
Według raportu “Health at a Glance” wydatki na zdrowie podczas pandemii w 2020 i 2021 roku wzrosły we wszystkich krajach UE średnio o 10 proc. Niestety przewiduje się, że 2023 dynamika wzrostu tych wydatków wróciła do poziomu sprzed pandemii. Wydatki Niemiec były ponad trzy razy większe niż w krajach o najniższych wydatkach na zdrowie, jak Rumunia, Bułgaria i Chorwacja. Kraje Europy Środkowej i Wschodniej wydają na opiekę zdrowotną znacznie mniej niż kraje Europy Zachodniej. Należy o tym pamiętać, rozważając kwestie dotyczące problemu niedoborów kadry medycznej.
Przewiduje się, że problemy związane z niedoborem kadry medycznej pozostaną kwestią priorytetową co najmniej przez najbliższą dekadę ze względu na presję, jaką wywoła starzenie się społeczeństwa, a także zapotrzebowanie na usługi opieki zdrowotnej i długoterminowej. Odnotowano ogólny wzrost liczby pracowników medycznych w Europie – obecnie przypada 4,2 lekarzy i 8,4 pielęgniarek na tysiąc mieszkańców. Jednak ten wzrost nie nadąża za szybko rosnącym zapotrzebowaniem na opiekę zdrowotną, wynikającym ze starzenia się społeczeństwa. Kadra medyczna również podlega temu procesowi. W Europie co najmniej 40 proc. lekarzy jest w wieku powyżej 55 lat i można się spodziewać, że przejdą na emeryturę w ciągu najbliższej dekady. Raport podkreśla konieczność pogodzenia rosnącego popytu z ograniczoną podażą pieniędzy, funduszy i zasobów ludzkich poprzez efektywniejsze wykorzystanie pracowników w sektorze zdrowia i nowych technologii.
Według raportu głównym czynnikiem ryzyka przyczyniającym się do rozwoju chorób przewlekłych i niepełnosprawności w starszym wieku jest brak aktywności fizycznej. Do największych obciążeń niepełnosprawności wśród osób starszych w UE należą demencja i choroba Alzheimera. Komisja ds. demencji “Lancet” w 2024 r. stwierdziła, że można zapobiec nawet 45 proc. przypadków demencji. Konieczne jest zatem podjęcie skutecznych działań politycznych mających na celu promowanie długiego życia w zdrowiu poprzez położenie większego nacisku na zapobieganie chorobom, w tym również poprzez kampanie szczepień, wspieranie zdrowia psychicznego osób w każdym wieku i umożliwienie ludziom samodzielnego dbania o swoje zdrowie. “Koszty bezczynności wyrażone w postaci skróconej długości życia w zdrowiu i obciążeń ekonomicznych są zbyt wysokie, aby je udźwignąć” – podsumowali autorzy raportu.