Fundacja CRIDO wraz z partnerami uruchomiła program stypendialny “Korzenie Przyszłości”. Jest skierowany do doktorantów i doktorów nauk biologicznych oraz środowiskowych, którzy nie ukończyli 35. roku życia. Ma na celu finansowe wsparcie badań podstawowych i prac w niszowych dziedzinach, które są niezwykle istotne dla długofalowego rozwoju nauki w Polsce. Pięciu laureatów tegorocznej edycji otrzymało stypendia po 20 tys. zł.
W gronie tegorocznych laureatów znalazły się osoby z czołowych ośrodków naukowych w Polsce, których badania obejmują szerokie spektrum tematów: od biologii, przez biotechnologię i medycynę, aż po analizy bioinformatyczne.
- Dr Patrycja Jakubek-Olszewska, związana z Instytutem Biologii Doświadczalnej im. M. Nenckiego PAN, bada procesy, które mogą prowadzić do stłuszczenia wątroby i szuka sposobów, by je lepiej rozpoznawać. Specjalizuje się także m.in. w tematyce chorób cywilizacyjnych. Doświadczenie badawcze zdobywała również za granicą, w Instytucie Badań Biologicznych Uniwersytetu w Belgradzie, na Uniwersytecie w Antwerpii oraz Uniwersytecie w Ferrarze.
- Michał Świrski, doktorant w Instytucie Genetyki i Biotechnologii Uniwersytetu Warszawskiego, koncentruje się na wykorzystaniu danych do wykrywania procesów niewidocznych w pojedynczych eksperymentach. Badania prowadzi we współpracy z ośrodkami w Irlandii i Norwegii, które odwiedza w ramach wizyt naukowych.
- Jędrzej Chrzanowski, lekarz i doktorant Uniwersytetu Medycznego w Łodzi, zajmuje się badaniami z zakresu onkologii i cukrzycy, łącząc pracę w laboratorium z badaniami klinicznymi. Pracuje w Zakładzie Biostatystyki i Medycyny Translacyjnej.
- Julia Dłużewska z Instytutu Biologii Molekularnej i Biotechnologii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu bada mechanizmy crossing-over w trakcie mejozy, mające kluczowe znaczenie dla stabilności genetycznej.
- Dr inż. Jacek Jachuła, który analizuje interakcje pomiędzy roślinami a owadami zapylającymi. Specjalizuje się w ocenie ilości i jakości nektaru oraz pyłku dostępnych w różnych typach krajobrazu.
Organizatorzy otrzymali łącznie 263 zgłoszenia od naukowców z 56 ośrodków badawczych w całej Polsce. Konkurs był skierowany zarówno do doktorów, jak i doktorantów. Ta druga grupa zdecydowanie przeważała wśród młodych naukowców – stanowili oni dwie trzecie wszystkich aplikujących.
Jeden z laureatów, Michał Świrski tak mówi o swojej pracy – “W centrum moich zainteresowań badawczych znajduje się translacja – proces, w którym rybosom „tłumaczy” sekwencję RNA na ciąg aminokwasów. To zjawisko jest fundamentem biologii, a mimo to często traktuje się je jak czarną skrzynkę: z jednej strony wkładamy RNA, tRNA i czynniki translacyjne, z drugiej otrzymujemy białko. W rzeczywistości jednak translacja to nie mechaniczna linia montażowa, a raczej złożony, dynamiczny system reagujący na potrzeby komórki. Rybosom nie tylko produkuje białka, ale jest także czujnikiem warunków środowiskowych i aktywnym uczestnikiem odpowiedzi komórki na stres. Co więcej, jego trasa po RNA może być zaskakująco nieregularna, a krajobraz translacyjny komórki pełen nieoczywistych ścieżek i zjawisk. Kluczem do ich odkrywania jest profilowanie rybosomów, technika, w której sekwencjonuje się fragmenty RNA dokładnie tam, gdzie zatrzymały się rybosomy, tworząc swoistą mapę ich aktywności w komórce. Moja praca skupia się na analizie danych z takich eksperymentów. Jednak punktem wyjścia była obserwacja: produkujemy dziś tak dużo danych biologicznych, że przestajemy za nimi nadążać. Liczba publicznych eksperymentów z profilowania rybosomów podwaja się co dwa lata, czyli wzrost jest wykładniczy. Co więcej, w każdej publikacji wykorzystuje się tylko ułamek informacji zawartej w tych danych. Właśnie na tym “niewykorzystanym potencjale” się koncentruję – tworzę narzędzia, które umożliwiają ponowną analizę tych danych, ich integrację i udostępnienie innym badaczom. Demokratyzacja dostępu do tej wiedzy to kluczowy aspekt mojej działalności. Dlatego stworzyłem platformę ribocrypt.org – aplikację przypominającą “Google Earth dla genomów”, która pozwala przeglądać krajobrazy translacji i transkrypcji na poziomie pojedynczych genów, w oparciu o tysiące eksperymentów z całego świata.”
Jak mówi Anna Grąbczewska, prezeska Fundacji CRIDO, znamy wiele przykładów udanej synergii nauki i biznesu, dzięki której powstają innowacje technologiczne. Przykładowo, Intel od dekad współpracuje z czołowymi uczelniami technicznymi na całym świecie (m.in. MIT, Stanford i Politechniką Warszawską) w zakresie tzw. Internetu Rzeczy, bezpieczeństwa sieci czy architektury układów scalonych. Dzięki temu firma może wdrażać innowacje szybciej niż konkurencja, a uczelnie uzyskują finansowanie i dostęp do nowoczesnej infrastruktury.
“Chcemy wspierać te obszary nauki, które nie wiążą się bezpośrednio z potencjałem komercyjnym. Naszym zdaniem bez biologii, chemii czy medycyny nie możemy stawiać czoła obecnym wyzwaniom, takim jak walka z ociepleniem klimatu czy rozwój innowacyjnych metod leczenia chorób cywilizacyjnych. Przykładowo, degradacja środowiska prowadzi do strat finansowych i kryzysów w wielu sektorach, dlatego wspieranie badaczy działających w tych dziedzinach to dla biznesu kwestia strategicznego inwestowania w stabilność gospodarczą oraz bezpieczeństwo przyszłych pokoleń” – ocenia Mateusz Baran, partner w firmie CRIDO, która była jednym z fundatorów stypendiów
Wybór laureatów należał do kapituły, której przewodniczącą była prof. dr hab. Ewa Bartnik – genetyczka, popularyzatorka nauki i członkini Polskiej Akademii Nauk. Wśród członków jury znaleźli się: prof. dr hab. Marcin Zych, prof. dr hab. Marcin Filipecki, dr hab. Mirosława Dabert oraz prof. dr hab. Wojciech Niżański, a także przedstawiciele organizatorów i partnerów. Fundatorami stypendiów były firmy CRIDO, CFE, 7R oraz Fundacja Bonaria.
“Polska na tle innych krajów europejskich wciąż boryka się z niskim dofinansowaniem na badania i naukę. Dlatego tak ważne jest wsparcie ze strony biznesu w postaci stypendiów dla najwybitniejszych młodych naukowców. O skali potrzeb dobitnie świadczy wysoka liczba zgłoszeń do pierwszej edycji programu Korzenie Przyszłości. A mówimy tylko o wybranej, dość niszowej dziedzinie – naukach biologicznych i środowiskowych. Tak olbrzymie zainteresowanie pokazuje, że mimo różnych systemów stypendialnych i grantowych nadal istnieje potrzeba wspomagania finansowego młodych naukowców” – komentuje prof. dr hab. Ewa Bartnik.
