Czterokrotny wzrost identyfikacji benzodiazepin w 2018 roku w stosunku do roku poprzedniego, ponad 88 proc. katynonów i kannabinoidów w porównaniu do blisko 93 proc. oznaczeń w roku poprzednim – to mało optymistyczne wskaźniki podane przez GIS pochodzące z właśnie opublikowanego raportu „Nowe narkotyki w Polsce 2017-2018”.
W 2018 roku zarejestrowano 4260 przypadków interwencji medycznych związanych z zatruciem lub podejrzeniem zatrucia nowymi narkotykami – najwięcej w województwach śląskim, mazowieckim i łódzkim. Najwyższy odsetek wszystkich zgłoszeń w 2018 r. dotyczył grupy wiekowej 19-24 lata i wynosił prawie 1/3 wszystkich zgłoszeń. W 2018 roku po zażyciu substancji psychoaktywnych zmarły w Polsce 162 osoby.
“Nowe narkotyki” w Polsce
Problem nowych narkotyków jest obserwowany nie tylko w Polsce, ale także w innych krajach na całym świecie, gdzie kryją się pod różnymi nazwami „legal highs”, „designer drugs”, „herbal highs” czy „research chemicals”.
W 2017 r. najpopularniejszą formą sprzedaży nowych narkotyków były sklepy stacjonarne oraz internetowe. Ponadto handel tymi środkami rozwijał się za pomocą tzw. sieci dilerskiej. Według Europejskiego raportu narkotykowego 2018 wynika, że w wielu przypadkach nowe substancje produkowane są w ilościach hurtowych przez spółki chemiczne i farmaceutyczne w Chinach. Następnie wysyłane są do Europy, gdzie przetwarzane są na produkty docelowe, a także pakowane i sprzedawane.
Nowe narkotyki sprzedawane są w postaci proszków, tabletek, roztworów, blotterów, mieszanek ziołowych przeznaczonych do palenia – z reguły zawierają nieznane dla użytkownika mieszaniny psychoaktywnych związków chemicznych, których składnikami mogą być jedna lub więcej substancji czynnych, wypełniacze oraz nierzadko przypadkowe zanieczyszczenia.
W 2018 roku Europejski System Wczesnego Ostrzegania (EWS) monitorowało i kontrolowało łącznie 720 substancji wszystkich grup,
w odniesieniu do 2017 roku, to o 55 substancji więcej (tabela poniżej).
W 2017 roku w Europie monitorowano 182 syntetyczne kannabinoidy oraz dodatkowo 10 zgłoszonych w 2018 roku, tym samym stanowią największą grupę nowych narkotyków. Drugą co do wielkości grupę stanowiły katynony, których łącznie wykryto 135,
w tym po raz pierwszy 8 w 2018 roku. Coraz częściej obserwuje się pojawienie po raz pierwszy nowych narkotyków z grupy syntetycznych opioidów oraz benzodiazepin.
Najpopularniejsze nowe narkotyki
Od kilku lat w Polsce największą popularnością wśród identyfikowanych grup nowych narkotyków cieszą się katynony i syntetyczne
kanabinoidy. W 2018 roku łącznie zidentyfikowano ponad 88% katynonów i kannabinoidów, w porównaniu do blisko 93% oznaczeń
w roku poprzednim.
W odniesieniu procentowym nastąpił czterokrotny wzrost identyfikacji benzodiazepin w 2018 roku, w stosunku do roku poprzedniego.
Powodem tak wyraźnego wzrostu może być wykorzystywanie przez producentów tej grupy substancji do wytwarzania fałszywych wersji powszechnie przepisywanych leków benzodiazepinowych (np. diazepam), które są potem sprzedawane na nielegalnym rynku.
W 2018 zaobserwowano znaczny wzrost liczby identyfikacji: benzodiazepin o 19, piperydyn i pirolidyny o 16, tryptamin oraz fenyloetyloamin po 10 identyfikacji w odniesieniu do 2017 roku, przy jednoczesnym spadku liczby katynonów o 754 oraz syntetycznych kannabinoidów o 95.
O blisko połowę w 2018 roku zmalała liczba identyfikacji, szczególnie niebezpiecznej grupy nowych narkotyków-opioidów (wykres poniżej).
4-CEC otwiera ranking TOP 10 substancji psychoaktywnych roku 2017
Z analizy badań wynika, że w 2017 r. wykryto 107 substancji psychoaktywnych, z których na „listę TOP 10” wybrano te, które wystąpiły najczęściej. Ranking ten otwierały związki chemiczne o nazwach: 4-CEC (katynony), N-propylopentedron (katynony), HEX-EN (katynony), 5F-ADB (syntetyczne kannabinoidy), PV8 (katynony), NEP (katynony), MDMB-CHMICA (syntetyczne kannabinoidy).
Warto podkreślić, że 10 najpopularniejszych substancji psychoaktywnych stanowi 75,18% wszystkich zidentyfikowanych substancji psychoaktywnych w 2017 r.
Z dostępnych danych wynika, że w 2017 r. największa liczba identyfikacji tj. 400 przypadków odnosiła się do substancji o nazwie
4-CEC. Natomiast najmniejsza liczba identyfikacji z „listy TOP10” przypadła substancji o nazwie NEMNP i wynosiła 51 przypadków.
Największą skalę wagową posiada substancja o nazwie 4-CMC i jej wartość wynosi 4185,99 g.
Jednak substancja o nazwie NEMNP nie tylko pod względem identyfikacji ale także wagowym zamyka ranking 10 najpopularniejszych narkotyków.
Najpopularniejsze nowe substancje psychoaktywne w 2018 roku
Z dostępnych badań wynika, że w 2018 r. wykryto 132 substancje psychoaktywne, z których na „listę TOP 10” wybrano te, które wystąpiły najczęściej. Ranking ten otwierały związki chemiczne o nazwach: 4-CEC, HEX-EN, 5F-ADB, N-propylopentedron.
W ramach przedmiotowej analizy 10 najpopularniejszych substancji psychoaktywnych stanowi 65,66% wszystkich zidentyfikowanych substancji psychoaktywnych w 2018 r., jednak w 2017 r. odsetek ten wzrósł o 9,52%. Wyniki badań pokazują, że w 2018 r. zwiększyła się ogólna liczba wykrywanych substancji psychoaktywnych.
W 2018 r. największa liczba identyfikacji tj. 203 przypadki odnosiła się do substancji o nazwie 4-CEC. Natomiast najmniejsza liczba identyfikacji z „listy TOP10” przypadła substancji o nazwie 4-Cl-α-PVP i wynosiła 38 przypadków.
Największą skalę wagową posiada substancja o nazwie N-etylopentylon i jej wartość wynosi 1865,61 g. Jednak substancja 5F-ADB pod względem identyfikacji zajmuje 3 miejsce, ale pod względem kryterium wagowym zamyka ranking 10 najpopularniejszych narkotyków.
Liczbę identyfikacji oraz wagę nowych narkotyków w 2018 roku prezentuje poniższy wykres.
Warto wspomnieć, że przytoczone wyżej nazwy substancji przyjmują specyficzne handlowe nazwy, np. imitacja sztucznej lodoszreni do makiet modelarskich (N-propylopentedron), Mountain Crystal (4-CEC), Talisman Cocolino (HEX-EN), czy Lite Supports The Libido (5F-ADB).
Zatrucia nowymi narkotykami i interwencje medyczne w 2018 roku
W roku 2018 do rejestru zostało włączonych 4260 przypadków interwencji medycznych (IMed) związanych z zatruciem/podejrzeniem zatrucia nowymi substancjami psychoaktywnymi / środkami zastępczymi.Największa liczba zgłoszeń pochodziła z województw: śląskiego (n=1117), łódzkiego (n=1094) i mazowieckiego (n=304).Najmniejsza natomiast liczba zgłoszonych interwencji dotyczy województw: opolskiego (n=16), podkarpackiego (n=52) i podlaskiego (n=52).
W grupie wiekowej do 18 r.ż. zarejestrowanych zostało łącznie n=686 IMed w zatruciach/ podejrzeniach zatruć NN, co stanowiło 16,1%
wszystkich zgłoszeń w 2018 r.
W grupie do 18 r.ż. największa liczba zgłoszeń dotyczyła grupy wiekowej 16-18 lat (n=527), 13-15 lat (n=148), następnie grupy 7-12 lat (n=11). W grupie 0-6 lat zarejestrowano n=2 przypadki zatrucia/podejrzenia zatrucia NSP.
W grupie wiekowej powyżej 18 r.ż. liczba zgłoszeń wyniosła n=3339 (78,5%). W tej grupie liczba zgłoszonych IMed była prawie pięciokrotnie wyższa od liczby interwencji wśród pacjentów do 18 r.ż.
Największa liczba zgłoszeń dotyczyła grupy wiekowej 19-24 lata (n=1251), 30-39 lat (n=1065) i w grupie 25-29 lat (n=814). W grupie powyżej 40 r.ż. zarejestrowano n=209 zgłoszeń.
Wśród n=4260 zgłoszeń IMed n=3636 dotyczyło mężczyzn [85,4%], n=574 kobiet [13,5%] a w 50 przypadkach płeć nie była ustalona [1,1%].
162 zgony spowodowane użyciem nowych narkotyków w 2018 roku
Największa liczba zgonów miała miejsce w województwie śląskim (n=67), woj. łódzkim (n=16) i dolnośląskim (n=16), natomiast jedynie w woj. świętokrzyskim nie odnotowano żadnego zgonu.
Pełna treść raportu Głównego Inspektora Sanitarnego dostępna jest tutaj.
źródło: Nowe narkotyki w Polsce 2017-2018, Raport Głównego Inspektora Sanitarnego / mzdrowie
