Analiza zgłoszeń i skarg kierowanych do Rzecznika Praw Obywatelskich pozwala wysnuć wniosek, że w niektórych okręgach sądowych w ogóle nie ma lekarzy sądowych, w innych zaś jest ich niewielu, zbyt mało w stosunku do potrzeb. Wnioskodawcy zwracają też uwagę na problem z faktyczną dostępnością lekarzy sądowych i z tym żę sądy na swoich stronach internetowych nie informują o ich czasowej niedostępności. Rzecznik Praw Obywatelskich wystąpił w tej sprawie do Ministra Sprawiedliwości.
Zapewnienie dostępu do lekarza sądowego w każdym okręgu sądowym i w odpowiedniej liczbie ma istotne znaczenie dla zagwarantowania realnej możliwości usprawiedliwienia niestawiennictwa uczestników postępowań sądowych z powodu choroby i nienarażania obywatela na negatywne konsekwencje procesowe faktycznej niemożności uzyskania zaświadczenia od lekarza sądowego. Z przekazywanych RPO informacji wynika, że brak lekarzy sądowych dotyka także uczestników postępowań dyscyplinarnych.
Obywatele zgłaszają też zastrzeżenia dotyczące nadmiernego formalizmu zasad usprawiedliwiania nieobecności w sądzie. Wskazują na brak dostępności lekarzy sądowych o różnych specjalizacjach. Wydając zaświadczenia potwierdzające zdolność albo niezdolność do stawiennictwa, powielają oni diagnozy innych lekarzy z przedkładanej dokumentacji medycznej, ponieważ nie czują się kompetentni do poczynienia własnych ustaleń.
Na ten problem zwróciła ostatnio uwagę Naczelna Rada Adwokacka, która w wystąpieniu do Ministra Sprawiedliwości z 6 maja 2024 r. wniosła, aby w porozumieniu z prezesami sądów okręgowych podjąć działania zapewniające dostępność lekarzy sądowych w każdym okręgu sądowym. Chodzi też o zapewnienie odpowiedniej liczby lekarzy, pozwalającej na realizowanie ich zadań, tak aby osoby potrzebujące usprawiedliwić swoje niestawiennictwo z powodu choroby mogły je w każdym przypadku uzyskać przed czynnością procesową. Jeśli resort sprawiedliwości nie będzie w stanie tej prośby spełnić, NRA zaproponowała rozważenie inicjatywy ustawodawczej, zmierzającej do uchylenia przepisów ustawy o lekarzu sądowym.
